background image
1.15
RIBOZOM
Ribozomlar, protein sentezleyen küçük, yuvarlak, elektron yo-
¤un parçac>klard>r. Standart boyutlar>nda çaplar> 15-20 nm'dir.
S>kl>kla RNA île ilgili proteinler içerirler. Sitoplazmadaki serbest
ribozomlar
tek partikül olarak ya da poliribozom ad> verilen,
mRNA zinciri boyunca dizilmifl birkaç ribozomdan oluflan rozet
benzeri kümeler halinde bulunurlar. Tek ribozomlar inaktiftir;
poliribozomlar
aminoasitleri polipeptîdlere çevirerek protein
sentezine aktif olarak kat>l>rlar. Ribozomlar bunun yan>nda GER
zarlar>na ve d>fl çekirdek zar>na tutunabilirler. Serbest ribozom-
lar hücre içinde kullan>lmak üzere protein sentezlerken, GER'e
ba¤l> ribozomlar hücre d>fl>na verilmek için ya da lizozomlara ta-
fl>nan proteinleri sentezler. Ribozomlar oldukça küçüktürler ve
>fl>k mikroskobunun çözünürlük de¤erinin alt>ndad>rlar, ancak
polianyonik yap>lar>yla hematoksilen gibi bazik boyalara yüksek
affinite gösterirler ve çok kuvvetli bazofiliktirler. H.E.-boyal> ke-
sitlerde aktif olan protein sentezleyen hücrelerde sitoplazmik ba-
zofili
ortaya ç>kar>rlar. Yüksek çözünürlüklü elektron mikrograf-
lar>nda her ribozomun, mRNA translasyonu s>ras>nda birbirine
ba¤lanan ve boyutlar> birbirine eflit olmayan iki alt-ünitesi oldu-
¤u görülür. Bu alt ünitelerden büyük olan> iki RNA molekülü ve
49 protein içerirken, küçük alt ünite bir RNA molekülü ve 33 kü-
çük protein içerir. Ribozomun alt üniteleri ve bunlarla ilgili pro-
teinler, çekirdekçikte sentezlenirler ve sitoplazmaya çekirdek por-
lar>
arac>l>¤>yla ulafl>rlar. Hem mRNA hem de transfer-RNA
(tRNA) için ba¤lant> noktalar> içeren ribozomlar, öncelikle çekir-
dekte kopyalanm>fl mRNA `dan gelen kodlanm>fl genetik mesaj>
kullan>rlar. Translasyon, mRNA zinciri boyunca ribozomlar>n
hareketinden oluflur ve translasyon s>ras>nda iki alt ünite farkl>
görevleri yerine getirir. tRNA, aminoasitleri, polimerizasyon ve
polipeptid sentezi için ribozomlara tafl>r. mRNA'n>n yeniden
kodlanmas> ve polipeptid sentezi, alt üniteler aras>nda kalan bir
bofllukta gerçekleflir.
16
Hücre
Bazofilik sitoplazmas>yla sinir hücrelerinin
Ifl>k mikrograf>. Mavi renkte boyanan ve sitoplazmay>
dolduran Nissl cisimci¤i. Bu görüntü, bol miktarda ribozom
ve GER'nun dolay>s>yla protein sentezinin göstergesidir.
Lipofuksin (Lf)--yafll>l>k pigmenti--bir hücrede izleniyor.
x440. H.E.
Protein sentezleyen hücrenin bir bölümünün
büyük büyütmedeki elektron mikroskobu
görüntüsü.
Ribozomlarla ba¤l> birkaç GER sarn>c> (GER)
görülmektedir, Sitoplazmada bunun yan>nda birço¤u ince
mRNA iplikleriyle ba¤lanm>fl rozetler fleklinde (oklar)
serbest ribozomlar görülmektedir. x50000 (Dr. B. J.
Cravnfoff izniyle)
Aktif bir fibroblast'>n elektron mikroskobu görüntüsü. Bu hücre,
hücre içinde kullan>lmak ve hücre d>fl>na yollanmak üzere protein sentezler.
Sitoplazmas>nda bol miktarda serbest ve GER sarn>çlar>na tutunmufl ribozomlar
bulunur. Çekirdek etraf>ndaki d>fl zarda (oklar) ribozomlar görülmektedir,
Sitoplazmada bunlarla birlikte mitokondriyon (Mi) da izlenmektedir. x17,000
Tek bir ribozom'un kesiti.
Küçük
alt ünite
Büyük
alt ünite
GER
GER
Fibroblast çekirde¤i
Bo¤um
Santral
kanal
Büyütmekte
olan
polipeptid
zinciri
mRNA'lar taraf>ndan
ba¤lanm>fl ribozom sarmal>
mRNA
mRNA
mRNA'Iar taraf>ndan ba¤lanm>fl
ribozom rozetleri
Polizom biçimleri