background image
1.2
M
Histoloji
, vücuttaki doku ve hücrelerin yap>lar>n> araflt>r>r. Hüc-
reler ç>plak gözle görülemez bu nedenle hücrelerle çal>flmak için
ilk kullan>lacak araç mikroskoptur. Mikroskop hücrelerin görün-
tülerini büyütürken ay>r>m detaylar>n> da artt>r>r. Birçok mikros-
kop çeflidi vard>r bunlardan en önemli ikisi, >fl>k ve elektron mik-
roskoplar>d>r
. Bunlar>n farkl> lensleri, ayd>nlatma kaynaklar> ve
de¤iflik seviyelerde çözünürlük ve büyütme güçleri vard>r. Çözünür-
lük
(rezolüsyon) bir mikroskopta elde edilebilen en yak>n iki nok-
ta aras>ndaki mesafedir. Bu da >fl>¤>n dalga boyuna ba¤l>d>r. Bili-
nen ayd>nl>k alan >fl>k mikroskoplar>n>n çözünürlü¤ü yaklafl>k
0,2m dir. Çal>flma örnekleri görülen >fl>¤> emer; cam lensler örne-
¤i odaklar ve büyütür. Birçok hücre >fl>¤> çok az emer bu nedenle
>fl>k emilimini artt>rmak için boyama gereklidir. Öncelikle hücre-
ler ve dokular bir seri uygulama basama¤>ndan geçirilir. Aldehit-
lerle fiksasyon ve alkollerde dehidratasyonu takiben parafin ve-
ya plasti¤e gömme ifllemi uygulan>r. Örneklerden mikrotomla
kesit almay> boyama ifllemi takip eder. Transmisyon elektron mik-
roskobunda
(TEM) ayd>nlatma kayna¤> küçük dalga boyuna sahip
elektronlard>r. TEM' un çözünürlü¤ü >fl>k mikroskobundan 10
3
daha fazla, 0.2- 0.5nm dir. TEM için tespit edilen örnekler, ince
kesildikten sonra plasti¤e gömülür. Kesitler siyah-beyaz kontras-
t>n> artt>rmak için a¤>r metallerle boyan>r. Renkli görüntü yoktur.
Scanning elektron mikroskop (SEM)'da, kal>n örnekler ve bütün ola-
rak hücreler tespit edilip, kurutulup, ince metal film tabakas>yla
kapland>ktan sonra incelenir. Üç boyutlu bir görüntü elde edilir.
Yüksek- çözünürlük SEM (HRSEM) genifl odaklama derinli¤iyle
hücre ve organellerin iç yap>s>n> ay>rt etmeye olanak sa¤lar.
3
Hücre
Konvansiyonel >fl>k
mikroskobunun (ayd>nl>k alan)
optik bölümleri.
Bu tip mikroskopta
>fl>k üç cam lensten geçer. Ifl>k önce
örnek tablas>n>n alt>ndaki kondensör
lensle boyal> örnekte odaklan>r, örnekten
geçer ve objektif lensler görüntüyü
büyüterek oküler lense iletir. Oküler
lens, görüntüyü büyütür ve göze veya
foto¤raf pla¤>na yans>t>r. Birçok doku
renksizdir. Boyalar >fl>¤> farkl> emerek
yap>lar>n farkl> boyanmas>n> ve yap>lar>n
tan>nmas>n sa¤lar.
Ifl>k mikroskobu
Elektron mikroskobu
Görüntü
Projektör
Lens Bobin
Lens
Bobin
Lens
Ifl>k
Gama ve X->fl>n>
Ultraviyole
Radyo dalgalar>
Görülebilir
>fl>n
Elektron
Kuramsal
çözünürlük
Bobin
Ara görüntü
Objektif
Örnek
Kaynak
Kondensör
Transmisyon elektron
mikroskobunun (TEM) optik
bölümleri.
TEM `da ultramikro-
tomla kesilmifl ince kesitlerden
elektron demeti geçer. Ayn> >fl>k
mikroskobu prensibiyle görüntüyü
kondense etmek, odaklamak ve bü-
yütmek için lensler kullan>l>r. Bu
lensler bobin yap>s>nda elektroman-
yetik lenslerdir. Is>nm>fl tungsten fi-
lamandan (veya katod) kaynaklanan
elektronlar vakum içindeki kolonda
anota çekilir. Elektronlar ç>plak göz-
le görülemez. Görüntü floresan bir
ekranda veya foto¤raf pla¤>nda
siyah-beyaz elektron mikroskobu
görüntüsü (EM) olarak kaydedilir.
TEM'un avantaj> çözünürlük
gücünün yüksek olmas>d>r.
FH
FH
Oosit
Oosit
Ovaryumdan al>nan
kesitlerin >fl>k (sol) ve
elektron (sa¤)
mikroskobundaki
karfl>laflt>rmal> görüntüleri.
Büyük bir oosit hücresi onu
çevreleyen küçük follikülü
hücreleriyle (FH) görülmektedir.
>fl>k mikroskobu görüntüsünde
parafin kesit hematoksilen ve
eozin (H.E.) ile boyanm>flt>r.
Hematoksilen, doku kesitlerinde
bazofilik, anyonik (negatif yüklü)
bölgelere ba¤lanan mavi katyonik
bir boyad>r. Eozin pembe, anyonik
bir boyad>r ve asidofilik (pozitif
yüklü) doku bölgelerine ba¤lan>r.
Elektron mikroskobu görüntüsünde
ince plastik kesitler a¤>r metallerle
(uranil asetat ve kurflun sitrat)
boyan>r. Sol: x200; Sa¤: x1800