Hand-foot-mouthziekte wordt gekenmerkt door een karakteristieke
eruptie met grijzige bullae op rode bodem t.h.v. de handpalmen, voet
zolen en vingers alsook pijnlijke afteuze erosies in de mond in combi
natie met keelpijn, subfebrilitas, buikpijn en algemene malaise. verlies
van de nagels (onychomadesis) is in verscheidene kinderen beschreven
als complicatie van hand-foot-mouthziekte (35). de belangrijkste ver
wekker is coxsackie a16virus, hoewel andere coxsackievirussen en
enterovirus 71 ook mogelijk zijn.
net zoals bij erythema infectiosum is parvovirus b19 de voornaamste
verwekker van gloves and sockssyndroom. er ontstaat een jeukend tot
branderig felrood exantheem met papels t.h.v. de handen en voeten.
de papels conflueren en er ontstaan petechieën en oedeem. de letsels
zijn scherp begrensd t.h.v. de enkels en polsen. net zoals bij hand-foot-
mouthziekte is er ook afteuze aantasting t.h.v. de orale mucosa. ook
lymfadenopathie, hematologische afwijkingen (anemie, leukopenie,
trombopenie...), koorts en artralgie zijn frequent. de juveniele variant
van gloves and sockssyndroom (< 5 jaar) presenteert zich enigszins
anders dan bij oudere kinderen en volwassenen. immers, bij zeer jonge
kinderen zijn koorts, orale aantasting en petechiale letsels ter hoogte
van de handen en voeten weinig frequent.
deze resulteren in ofwel een morbilliform exantheem (roseolalike) of
een petechiaal patroon. baby's en peuters zijn de typische doelgroep.
cytomegalovirusinfectie (hhv5infectie) is de meest frequente conna
tale infectie bij pasgeborenen. het veroorzaakt een petechiaal tot pur
puriform exantheem (blueberry muffin spots).
(unilateraal laterothoracaal exantheem)
het gaat hierbij om een morbilliform exantheem dat bij aanvang een
opvallende unilaterale verdeling kent klassiek beginnend rond de axilla
of thorax (of liesplooien). de eruptie verspreidt zich centrifugaal en
zal al snel ook de contralaterale lichaamshelft aantasten. het treedt
typisch op tijdens de eerste 3 levensjaren en duurt gemiddeld 3 tot
6 weken, doch een langere duur tot 4 maanden werd reeds beschreven.
de virale etiologie is onbekend. associatie met parvovirus b19 is in
een aantal gevallen beschreven (6, 7).
gianotticrostisyndroom (papulaire acrodermatitis) wordt beschouwd
als een paraviraal exantheem vnl. geassocieerd met epsteinbarrvirus
(hhv4), doch ook associatie met andere virussen waaronder hepatitis
b, cytomegalovirus en coxsackie a16virus is beschreven. klinisch gaat
het om een papulaire tot papulovesiculeuze eruptie t.h.v. de wangen, de
extensorzijden van de ledematen en gluteae. de romp blijft op vallend
gespaard. de eruptie duurt verschillende weken tot maanden. een be
handeling is niet nodig.
ook pityriasis rosea kan worden beschouwd als een paravirale eruptie
waarbij hhv6 en 7 worden vermeld als mogelijke associatie. het heeft
ligt dan ook vooral in de differentiaaldiagnose met andere exanthemen
bij het kind. na de heraldpatch (een grote ovale schilferende plaque,
echter niet obligaat aanwezig) verschijnen kleinere fijn schilferende
plaques met collarette t.h.v. de romp en proximale extremiteiten. Jeuk
en secundaire eczematisatie zijn frequent. de behandeling is sympto
matisch (vermijden van irritatie t.h.v. de huid en eventueel lokale cor
tisonetherapie) gezien het zelflimiterende karakter (verdwijnt spontaan
na 1 tot 3 maanden).
varicella zoster of windpokken wordt veroorzaakt door het varicella
zoster of hhv 3virus. het varicellazosterexantheem is polymorf
(maculae/papels/vesikels/pustels en crustae) en verspreidt zich typisch
in craniocaudale richting. bacteriële surinfectie zorgt voor de voor
naamste complicaties. behandeling met nonsteroïdale antiinflammatoire
middelen (nsaid) zou het risico op deze complicaties vergroten. para
cetamol is dan ook te verkiezen als koortswerend middel (10). neuro
logische (meningitis, encefalitis...) en hematologische verwikkelingen
(trombocytopenische purpura...) zijn zeldzaam doch ernstig. een varicella
zostervaccin is beschikbaar en is opgenomen in het routine vaccinatie
programma in de usa en duitsland. in ons land zijn er door de hoge
gezondheidsraad voorlopig nog geen aanbevelingen verspreid.
het varicellavirus nestelt zich in de ganglia van de dorsale root en
reactivatie van het virus resulteert in herpes zoster. op kinderleeftijd