Percentiel Vol. 16 Nr 5 Page 3

Percentiel

Vol 16

nr 5

2011

NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Omnitrope 3,3 mg/ml oplossing voor injectie KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Somatropine*

3,3 mg (overeenkomend met 10 IE)/ ml. Een patroon bevat 1,5 ml overeenkomend met 5 mg somatropine* (15 IE). *met behulp van recombinant-DNA-techno-

logie geproduceerd in Escherichia coli. Hulpstoffen: Eén ml bevat 9 mg benzylalcohol. FARMACEUTISCHE VORM Oplossing voor injectie. De oplossing is

helder en kleurloos. THERAPEUTISCHE INDICATIES Baby's, kinderen en adolescenten

y ,

·Groeistoornissen ten gevolge van onvoldoende productie van

groeihormoon (GH). ·Groeistoornissen als gevolg van Turner-syndroom. ·Groeistoornissen als gevolg van chronische nierinsuffi ciëntie. ·Groeistoornissen

(huidige lengte standaarddeviatie score (SDS) < -2,5 en met een voor de ouderlengte gecorrigeerde lengte SDS < -1) bij kleine kinderen/adolescenten die bij

de geboorte te klein waren voor de zwangerschapsduur (SGA = small for gestational age) met een geboortegewicht en/of -lengte kleiner dan 2 standaard-

deviatie (SD) en die op een leeftijd van 4 jaar of later nog geen inhaalgroei hebben vertoond (groeisnelheid SDS < 0 in het afgelopen jaar). ·Prader-Willi-

syndroom (PWS) voor verbetering van de groei en lichaamssamenstelling. De diagnose `PWS' dient door het juiste genetische onderzoek te worden bevestigd.

Volwassenen ·Suppletietherapie bij volwassenen met een duidelijke groeihormoondefi ciëntie. Patiënten met een ernstige groeihormoondefi ciëntie op volwassen

leeftijd zijn gedefi nieerd als patiënten met bekend hypothalamisch of hypofysair lijden met daarnaast ten minste één andere bekende defi ciëntie van een hypo-

fysehormoon, behoudens prolactine. Bij deze patiënten dient één dynamische test te worden uitgevoerd om de groeihormoondefi ciëntie vast te stellen of uit te

sluiten. Bij patiënten met geïsoleerde groeihormoondefi ciëntie stammend uit de kinderjaren (zonder bewijs voor hypothalamisch of hypofysair lijden of voor

craniale bestraling) dienen twee dynamische testen te worden aangeraden. Wanneer er echter ook sprake is van lage IGF-I concentraties (SDS < -2), mag wor-

den overwogen één test uit te voeren. De grenswaarde van de dynamische test dient goed te zijn gedefi nieerd. DOSERING EN WIJZE VAN TOEDIENING

Het stellen van een diagnose en de behandeling met somatropine dient uitsluitend gestart en begeleid te worden door artsen met de daarvoor aangewezen

opleiding en ervaring in de diagnose en de behandeling van patiënten met groeistoornissen. De dosering en het toedieningsschema moeten op elke patiënt af-

zonderlijk worden afgestemd. Groeistoornissen ten gevolge van onvoldoende productie van groeihormoon bij pediatrische patiënten:

j p

doorgaans wordt een

dosis aanbevolen van 0,025 - 0,035 mg/kg lichaamsgewicht per dag of 0,7 1,0 mg/m

lichaamsoppervlak per dag. Zelfs hogere doses zijn gebruikt. Prader-

Willi-syndroom, ter verbetering van groei en lichaamssamenstelling bij pediatrische patiënten:

g j p

doorgaans wordt een dosis aanbevolen van 0,035 mg/kg li-

chaamsgewicht per dag of 1,0 mg/m

lichaamsoppervlak per dag. De dagelijkse doses mogen niet hoger zijn dan 2,7 mg. De behandeling dient niet te worden

toegepast bij pediatrische patiënten met een groeisnelheid van minder dan 1 cm per jaar en wanneer de epifysairschijven bijna zijn gesloten. Groeistoornissen

ten gevolge van het Turner-syndroom:

een dosis van 0,045 - 0,050 mg/kg li-

chaamsgewicht per dag of 1,4 mg/m

lichaamsoppervlak per dag wordt aan-

bevolen. Groeistoornissen bij chronische

nierinsufficiëntie: een dosis van 1,4 mg/

lichaamsoppervlak per dag (0,045 -

0,050 mg/kg lichaamsgewicht per dag)

wordt aanbevolen. Hogere doses kun-

nen noodzakelijk zijn als de groeisnel-

heid te laag is. Na zes maanden behan-

deling moet mogelijk de dosis worden

aangepast. Groeistoornissen bij kleine

kinderen/adolescenten die te klein voor

de zwangerschapsduur (SGA) geboren

(

) g

zijn:

een dosis van 0,035 mg/kg per

dag (1 mg/m

per dag) wordt door-

gaans aanbevolen tot de eindlengte is

bereikt. De behandeling dient na het

eerste jaar van de behandeling te wor-

den onderbroken als de SDS van de

groeisnelheid kleiner is dan + 1. De be-

handeling dient te worden onderbroken

als de groeisnelheid < 2 cm/jaar is en,

als bevestiging noodzakelijk is, de bot-

leeftijd > 14 jaar (meisjes) of > 16 jaar

(jongens) is, overeenkomend met sluiting

van de epifysairschijven. Aanbevolen

doseringen voor pediatrische pati-

enten: Groeihormoondeficiëntie: mg/kg

lichaamsgewicht dosis per dag: 0,025 -

0,035; mg/m

lichaamsoppervlakte do-

sis per dag: 0,7 - 1,0. Prader-Willi-syn-

droom: mg/kg lichaamsgewicht dosis

per dag: 0,035; mg/m

lichaamsopper-

vlakte dosis per dag: 1,0. Turner-syn-

droom: mg/kg lichaamsgewicht dosis

per dag: 0,045 - 0,050; mg/m

li-

chaamsoppervlakte dosis per dag: 1,4.

Chronische nierinsufficiëntie: mg/kg li-

chaamsgewicht dosis per dag: 0,045 -

0,050; mg/m

lichaamsoppervlakte do-

sis per dag: 1,4. Te klein voor de

zwangerschapsduur geboren kinderen/

adolescenten (SGA):

(

) mg/kg lichaamsge-

wicht dosis per dag: 0,035; mg/m

li-

chaamsoppervlakte dosis per dag: 1,0.

Groeihormoondeficiëntie bij volwasse-

nen: de behandeling moet beginnen met

een lage dosis van 0,15 - 0,3 mg per

dag. De dosering dient geleidelijk te

worden opgehoogd volgens de behoef-

ten van de individuele patiënt zoals be-

paald aan de hand van de IGF-I-concen-

tratie. Het doel van de behandeling is

een concentratie van Insulineachtige

Groei Factor (IGF-I) te verkrijgen binnen

2 SDS ten opzichte van het voor de leef-

tijd gecorrigeerde gemiddelde van ge-

zonde volwassenen. Patiënten met nor-

male IGF-I-concentraties aan het begin

van de behandeling moeten worden be-

handeld met groeihormoon tot een

hoognormale IGF-I-spiegel, maar niet

hoger dan 2 SDS. De klinische respons

en ongewenste effecten kunnen ook als

richtlijn voor dosistitratie worden ge-

bruikt. De dagelijkse onderhoudsdosis is

zelden hoger dan 1,0 mg per dag.

Vrouwen kunnen een hogere dosis nodig

hebben dan mannen, terwijl mannen na

verloop van tijd een toenemende IGF-I-

gevoeligheid vertonen. Dit betekent dat

er een risico bestaat dat vrouwen, met

name vrouwen die orale oestrogeensup-

pletie krijgen, worden onderbehandeld

terwijl mannen worden overbehandeld.

De nauwkeurigheid van de dosis groei-

hormoon moet daarom elke 6 maanden

worden gecontroleerd. Omdat de nor-

male fysiologische productie van groei-

hormoon afneemt met de leeftijd, is het

mogelijk dat de benodigde dosis kan

worden verminderd. De laagste effectie-

ve dosis dient te worden gebruikt. De in-

jectie moet subcutaan worden toege-

diend en de injectieplaats moet worden

afgewisseld om lipoatrofi e te voorkomen.

CONTRA-INDICATIES ·Overgevoelig-

heid voor somatropine of voor één van

de hulpstoffen. ·Somatropine mag niet

worden toegepast als er aanwijzingen

zijn die duiden op tumoractiviteit en anti-

tumortherapie moet zijn beëindigd voor-

dat de behandeling wordt gestart. ·So-

matropine mag niet worden toegepast

ter bevordering van de groei bij patiën-

ten met gesloten epifysairschijven. ·Pati-

enten met een acute levensbedreigende

aandoening die complicaties ondervin-

den na een openhart- of buikoperatie,

meervoudig trauma veroorzaakt door

een ongeval, acute ademhalingsinsuffi ci-

entie of vergelijkbare aandoeningen mo-

gen niet met somatropine worden behan-

deld. BIJWERKINGEN Binnen de

systeem/orgaanklassen worden de bij-

werkingen vermeld onder de kop met de

frequentie waarin ze voorkomen (aantal

patiënten dat de bijwerking naar ver-

wachting krijgt). Hierbij worden de vol-

gende categorieën gebruikt: zeer vaak

(1/10); vaak (1/100, <1/10); soms

( 1 / 1 0 0 0 , < 1 / 1 0 0 ) ; z e l d e n

(1/10.000, <1/1000); zeer zelden

(<1/10.000). Patiënten met groeihor-

moondeficiëntie worden gekarakteri-

seerd door een tekort aan extracellulair

volume. Wanneer de behandeling met

somatropine wordt gestart, wordt dit te-

kort snel gecorrigeerd. Bij volwassen pa-

tiënten komen bijwerkingen gerelateerd

aan vochtretentie, zoals perifeer oe-

deem, stijfheid in de extremiteiten, artral-

gie, myalgie en paresthesie, vaak voor.

In het algemeen zijn deze bijwerkingen

licht tot matig, ontstaan ze binnen de

eerste maanden van behandeling en ne-

men spontaan of door dosisvermindering

af. De incidentie van deze bijwerkingen

is gerelateerd aan de toegediende dosis,

de leeftijd van de patiënten en mogelijk

omgekeerd evenredig aan de leeftijd

van de patiënt op het moment dat de

groeihormoondefi ciëntie begint. Bij pediatrische patiënten komen dergelijke bijwerkingen niet vaak voor. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-gespeci-

ficeerd (inclusief cysten en poliepen)

j p

Zeer zelden: Leukemie. Zeer zeldzame gevallen van leukemie zijn gemeld bij pediatrische patiënten met groeihormoon-

defi ciëntie die werden behandeld met somatropine, maar de incidentie blijkt vergelijkbaar met die bij pediatrische proefpersonen zonder groeihormoontekort.

Immuunsysteemaandoeningen Vaak: Vorming van antilichamen. Somatropine heeft vorming van antilichamen geïnduceerd bij ongeveer 1% van de patiën-

ten. De bindingscapaciteit van deze antilichamen was laag en er zijn geen klinische veranderingen in verband gebracht met de antilichaamvorming. Endo-

criene aandoeningen Zelden: Type-2-diabetes mellitus. Zenuwstelselaandoeningen Vaak: Bij volwassenen: paresthesie. Soms: Bij volwassenen: carpaletun-

nelsyndroom, bij pediatrische patiënten: paresthesie. Zelden: Benigne intracraniale hypertensie. Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoeningen Vaak:

Bij volwassenen: stijfheid in de extremiteiten, artralgie, myalgie. Soms: Bij pediatrische patiënten: stijfheid in de extremiteiten, artralgie, myalgie. Algemene

aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen Vaak: Bij volwassenen: perifeer oedeem. Voorbijgaande locale huidreacties op de plaats van de injectie

bij pediatrische patiënten. Soms: Bij pediatrische patiënten: perifeer oedeem. AARD EN INHOUD VAN DE VERPAKKING 1,5 ml oplossing in een patroon

(kleurloos type I glas) met een zuiger aan de ene zijde (gesiliconiseerd bromobutyl), een schijf (bromobutyl) en een dop (aluminium) aan de andere zijde. Ver-

pakkingsgrootten: 1, 5 en 10. Niet alle genoemde verpakkingsgrootten worden in de handel gebracht. HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN

DE HANDEL BRENGEN Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl, Oostenrijk. NUMMERS VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HAN-

DEL BRENGEN EU/1/06/332/004 EU/1/06/332/005 EU/1/06/332/006. AFLEVERINGSWIJZE Op medisch voorschrift. DATUM VAN HERZIE-

NING VAN DE TEKST 03/2008.

NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Omnitrope 6,7 mg/ml oplossing voor injectie. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Somatropi-

ne* 6,7 mg (overeenkomend met 20 IE)/ ml. Een patroon bevat 1,5 ml overeenkomend met 10 mg somatropine* (30 IE). *met behulp van recombinant-DNA-

technologie geproduceerd in Escherichia coli. FARMACEUTISCHE VORM Oplossing voor injectie. De oplossing is helder en kleurloos. THERAPEUTISCHE

INDICATIES Baby's, kinderen en adolescenten

y ,

·Groeistoornissen ten gevolge van onvoldoende productie van groeihormoon (GH). ·Groeistoornissen als

gevolg van Turner-syndroom. ·Groeistoornissen als gevolg van chronische nierinsuffi ciëntie. ·Groeistoornissen (huidige lengte standaarddeviatie score (SDS)

< -2,5 en met een voor de ouderlengte gecorrigeerde lengte SDS < -1) bij kleine kinderen/adolescenten die bij de geboorte te klein waren voor de zwanger-

schapsduur (SGA = small for gestational age) met een geboortegewicht en/of -lengte kleiner dan 2 standaarddeviatie (SD) en die op een leeftijd van 4 jaar

of later nog geen inhaalgroei hebben vertoond (groeisnelheid SDS < 0 in het afgelopen jaar). ·Prader-Willi-syndroom (PWS) voor verbetering van de groei en

lichaamssamenstelling. De diagnose `PWS' dient door het juiste genetische onderzoek te worden bevestigd. Volwassenen ·Suppletietherapie bij volwassenen

met een duidelijke groeihormoondefi ciëntie. Patiënten met een ernstige groeihormoondefi ciëntie op volwassen leeftijd zijn gedefi nieerd als patiënten met be-

kend hypothalamisch of hypofysair lijden met daarnaast ten minste één andere bekende defi ciëntie van een hypofysehormoon, behoudens prolactine. Bij deze

patiënten dient één dynamische test te worden uitgevoerd om de groeihormoondefi ciëntie vast te stellen of uit te sluiten. Bij patiënten met geïsoleerde groeihor-

moondefi ciëntie stammend uit de kinderjaren (zonder bewijs voor hypothalamisch of hypofysair lijden of voor craniale bestraling) dienen twee dynamische

testen te worden aangeraden. Wanneer er echter ook sprake is van lage IGF-I concentraties (SDS < -2), mag worden overwogen één test uit te voeren. De

grenswaarde van de dynamische test dient goed te zijn gedefi nieerd. DOSERING EN WIJZE VAN TOEDIENING Het stellen van een diagnose en de behan-

deling met somatropine dient uitsluitend gestart en begeleid te worden door artsen met de daarvoor aangewezen opleiding en ervaring in de diagnose en de

behandeling van patiënten met groeistoornissen. De dosering en het toedieningsschema moeten op elke patiënt afzonderlijk worden afgestemd. Groeistoornis-

sen ten gevolge van onvoldoende productie van groeihormoon bij pediatrische patiënten:

j p

doorgaans wordt een dosis aanbevolen van 0,025 - 0,035 mg/kg

lichaamsgewicht per dag of 0,7 1,0 mg/m

lichaamsoppervlak per dag. Zelfs hogere doses zijn gebruikt. Prader-Willi-syndroom, ter verbetering van groei en

lichaamssamenstelling bij pediatrische patiënten:

g j p

doorgaans wordt een dosis aanbevolen van 0,035 mg/kg lichaamsgewicht per dag of 1,0 mg/m

lichaams-

oppervlak per dag. De dagelijkse doses mogen niet hoger zijn dan 2,7 mg. De behandeling dient niet te worden toegepast bij pediatrische patiënten met een

groeisnelheid van minder dan 1 cm per jaar en wanneer de epifysairschijven bijna zijn gesloten. Groeistoornissen ten gevolge van het Turner-syndroom:

een

dosis van 0,045 - 0,050 mg/kg li-

chaamsgewicht per dag of 1,4 mg/m

lichaamsoppervlak per dag wordt aan-

bevolen. Groeistoornissen bij chronische

nierinsufficiëntie: een dosis van 1,4 mg/

lichaamsoppervlak per dag (0,045 -

0,050 mg/kg lichaamsgewicht per dag)

wordt aanbevolen. Hogere doses kun-

nen noodzakelijk zijn als de groeisnel-

heid te laag is. Na zes maanden behan-

deling moet mogelijk de dosis worden

aangepast. Groeistoornissen bij kleine

kinderen/adolescenten die te klein voor

de zwangerschapsduur (SGA) geboren

(

) g

zijn:

j een dosis van 0,035 mg/kg per

dag (1 mg/m

per dag) wordt door-

gaans aanbevolen tot de eindlengte is

bereikt. De behandeling dient na het

eerste jaar van de behandeling te wor-

den onderbroken als de SDS van de

groeisnelheid kleiner is dan + 1. De be-

handeling dient te worden onderbroken

als de groeisnelheid < 2 cm/jaar is en,

als bevestiging noodzakelijk is, de bot-

leeftijd > 14 jaar (meisjes) of > 16 jaar

(jongens) is, overeenkomend met sluiting

van de epifysairschijven. Aanbevolen

doseringen voor pediatrische pati-

enten: Groeihormoondeficiëntie: mg/

kg lichaamsgewicht dosis per dag:

0,025 - 0,035; mg/m

lichaamsopper-

vlakte dosis per dag: 0,7 - 1,0. Prader-

Willi-syndroom:

mg/kg lichaamsgewicht

dosis per dag: 0,035; mg/m

lichaams-

oppervlakte dosis per dag: 1,0. Turner-

syndroom:

mg/kg lichaamsgewicht do-

sis per dag: 0,045 - 0,050; mg/m

lichaamsoppervlakte dosis per dag: 1,4.

Chronische nierinsufficiëntie: mg/kg li-

chaamsgewicht dosis per dag: 0,045 -

0,050; mg/m

lichaamsoppervlakte do-

sis per dag: 1,4. Te klein voor de

zwangerschapsduur geboren kinderen/

adolescenten (SGA):

(

) mg/kg lichaamsge-

wicht dosis per dag: 0,035; mg/m

li-

chaamsoppervlakte dosis per dag: 1,0.

Groeihormoondeficiëntie bij volwasse-

nen: de behandeling moet beginnen met

een lage dosis van 0,15 - 0,3 mg per

dag. De dosering dient geleidelijk te

worden opgehoogd volgens de behoef-

ten van de individuele patiënt zoals be-

paald aan de hand van de IGF-I-concen-

tratie. Het doel van de behandeling is

een concentratie van Insulineachtige

Groei Factor (IGF-I) te verkrijgen binnen

2 SDS ten opzichte van het voor de

leeftijd gecorrigeerde gemiddelde van

gezonde volwassenen. Patiënten met

normale IGF-I-concentraties aan het be-

gin van de behandeling moeten worden

behandeld met groeihormoon tot een

hoognormale IGF-I-spiegel, maar niet

hoger dan 2 SDS. De klinische respons

en ongewenste effecten kunnen ook als

richtlijn voor dosistitratie worden ge-

bruikt. De dagelijkse onderhoudsdosis is

zelden hoger dan 1,0 mg per dag.

Vrouwen kunnen een hogere dosis no-

dig hebben dan mannen, terwijl mannen

na verloop van tijd een toenemende

IGF-I-gevoeligheid vertonen. Dit bete-

kent dat er een risico bestaat dat vrou-

wen, met name vrouwen die orale oes-

trogeensuppletie krijgen, worden

onderbehandeld terwijl mannen worden

overbehandeld. De nauwkeurigheid van

de dosis groeihormoon moet daarom

elke 6 maanden worden gecontroleerd.

Omdat de normale fysiologische pro-

ductie van groeihormoon afneemt met

de leeftijd, is het mogelijk dat de beno-

digde dosis kan worden verminderd. De

laagste effectieve dosis dient te worden

gebruikt. De injectie moet subcutaan

worden toegediend en de injectieplaats

moet worden afgewisseld om lipoatrofi e

te voorkomen. CONTRA-INDICATIES

·Overgevoeligheid voor somatropine of

voor één van de hulpstoffen. ·Somatro-

pine mag niet worden toegepast als er

aanwijzingen zijn die duiden op tumo-

ractiviteit en antitumortherapie moet zijn

beëindigd voordat de behandeling

wordt gestart. ·Somatropine mag niet

worden toegepast ter bevordering van

de groei bij patiënten met gesloten epify-

sairschijven. ·Patiënten met een acute

levensbedreigende aandoening die

complicaties ondervinden na een open-

hart- of buikoperatie, meervoudig trau-

ma veroorzaakt door een ongeval, acu-

t e a d e m h a l i n g s i n s u f f i c i ë n t i e o f

vergelijkbare aandoeningen mogen niet

met somatropine worden behandeld.

BIJWERKINGEN Binnen de systeem/

orgaanklassen worden de bijwerkingen

vermeld onder de kop met de frequentie

waarin ze voorkomen (aantal patiënten

dat de bijwerking naar verwachting

krijgt). Hierbij worden de volgende cate-

gorieën gebruikt: zeer vaak (1/10);

v a a k ( 1 / 10 0 , < 1 / 10 ) ; s o m s

( 1 / 1 0 0 0 , < 1 / 1 0 0 ) ; z e l d e n

(1/10.000, <1/1000); zeer zelden

(<1/10.000). Patiënten met groeihor-

moondeficiëntie worden gekarakteri-

seerd door een tekort aan extracellulair

volume. Wanneer de behandeling met

somatropine wordt gestart, wordt dit te-

kort snel gecorrigeerd. Bij volwassen

patiënten komen bijwerkingen gerela-

teerd aan vochtretentie, zoals perifeer

oedeem, stijfheid in de extremiteiten, ar-

tralgie, myalgie en paresthesie, vaak

voor. In het algemeen zijn deze bijwer-

kingen licht tot matig, ontstaan ze binnen

de eerste maanden van behandeling en

nemen spontaan of door dosisverminde-

ring af. De incidentie van deze bijwerkin-

gen is gerelateerd aan de toegediende

dosis, de leeftijd van de patiënten en

mogelijk omgekeerd evenredig aan de

leeftijd van de patiënt op het moment

dat de groeihormoondefi ciëntie begint. Bij pediatrische patiënten komen dergelijke bijwerkingen niet vaak voor. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-

gespecificeerd (inclusief cysten en poliepen)

j p

Zeer zelden: Leukemie. Zeer zeldzame gevallen van leukemie zijn gemeld bij pediatrische patiënten met

groeihormoondefi ciëntie die werden behandeld met somatropine, maar de incidentie blijkt vergelijkbaar met die bij pediatrische proefpersonen zonder groei-

hormoontekort. Immuunsysteemaandoeningen Vaak: Vorming van antilichamen. Somatropine heeft vorming van antilichamen geïnduceerd bij ongeveer 1%

van de patiënten. De bindingscapaciteit van deze antilichamen was laag en er zijn geen klinische veranderingen in verband gebracht met de antilichaamvor-

ming. Endocriene aandoeningen Zelden: Type-2-diabetes mellitus. Zenuwstelselaandoeningen Vaak: Bij volwassenen: paresthesie. Soms: Bij pediatrische

patiënten: carpaletunnelsyndroom bij volwassenen: paresthesie. Zelden: Benigne intracraniale hypertensie. Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoenin-

gen Vaak: Bij volwassenen: stijfheid in de extremiteiten, artralgie, myalgie. Soms: Bij pediatrische patiënten: stijfheid in de extremiteiten, artralgie, myalgie.

Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen Vaak: Bij volwassenen: perifeer oedeem. Bij pediatrische patiënten: voorbijgaande locale

huidreacties op de plaats van de injectie. Soms: Bij pediatrische patiënten: perifeer oedeem. AARD EN INHOUD VAN DE VERPAKKING 1,5 ml oplossing

in een patroon (kleurloos type I glas) met een zuiger aan de ene zijde (gesiliconiseerd bromobutyl), een schijf (bromobutyl) en een dop (aluminium) aan de

andere zijde. Verpakkingsgrootten: 1, 5 en 10. Niet alle genoemde verpakkingsgrootten worden in de handel gebracht. HOUDER VAN DE VERGUNNING

VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl, Oostenrijk. NUMMERS VAN DE VERGUNNING VOOR

HET IN DE HANDEL BRENGEN EU/1/06/332/007 EU/1/06/332/008 EU/1/06/332/009. AFLEVERINGSWIJZE Op medisch voorschrift. DATUM

VAN HERZIENING VAN DE TEKST 03/2008.

Een grote stap vooruit

Samen verder groeien

Omni

trop

trope® o

e® oplos

plos

sing

sing voor in

ject

ect

ie p.p.

5 x

3,3

mg/m

l :

9,35

5 x

6,7

mg/m

l :

09,6

Naaldverberger beschikbaar

NIEUW

Pub Omnitrope A4 Percentile 2011-04 NL.indd 1

13/04/11 16:23

126

P0956

n
_2011

Echografie door de jaren heen

Het lijkt alsof dit onderzoek altijd al heeft bestaan... Je zou je bijna afvragen hoe toekomstige
moeders 9 maanden kunnen overleven zonder echografieën! Toch deed de eerste diagnostische
echografie nauwelijks 40 jaar geleden zijn intrede.

Het woord `echografie' komt van de nimf Echo uit de Griekse mythologie, die dit verschijnsel (de
echo) verpersoonlijkte, en van het Griekse woord Graphô (schrijven). Het wordt gedefinieerd als
`een geschrift door echo'.

Om de zaken te vergemakkelijken, worden bij een echografie geluidsgolven in een hoge frequen-
tie en een beeldscherm gebruikt om de beelden van de verschillende organen van het menselijke
lichaam te reconstrueren. Tijdens het onderzoek verplaatst de arts een sonde die golven uitzendt
op de met een gel bedekte huid. Deze golven verspreiden zich in het lichaam via de weefsels en
worden anders weerkaatst naargelang het orgaan waar ze doortrekken. De resultaten worden
vervolgens doorgestuurd naar een computer die beelden creëert.

De geschiedenis van de echografie begon in het water van het Meer van Genève en is ondertussen
aan haar `vierde dimensie' toe.

1830: Colladon doet een eerste onderzoek naar de verspreiding van golven in het Meer van

Genève.

1840: Doppler ontdekt het zogenaamde dopplereffect.
1910: Paul Langevin analyseert de verspreiding van ultrasone golven in het water en de

weerkaatsing ervan (echo) op voorwerpen. Dit leidt tot de ontdekking van het SONAR
detectiesysteem om vijandige onderzeeërs op te sporen. Het onderzoek naar deze techniek
zal bliksemsnel evolueren.

1950: Stamelend begin van de diagnostische ultrasonografie, in het bijzonder van het hart

en de borsten. Voor het eerst worden transvaginale en transrectale sondes gebruikt.

1953: De eerste echografische onderzoeken worden uitgevoerd in... badkuipen.
1963: De eerste echografische onderzoeken `op het droge' vinden plaats.
1972: In Europa `boomt' het gebruik van echografie als diagnostisch hulpmiddel: oprichting

van de European Federation of Societies for Ultrasound in Medicine and Biology.

1975: Intrede van de echografie in twee dimensies met beelden van de doorsnede van een

foetus.

1987: Doppler wordt heel vaak gebruikt.
1994: Echografie in drie dimensies maakt het mogelijk om een foetus in volume te

visualiseren.

2000: Steeds meer artsen gebruiken de 3D-echografie op verschillende vlakken. Tijdens de

echografie op 11-12 weken amenorroe kan met de driedimensionale vaginale sonde de foetus
veel realistischer in beeld worden gebracht.

2002: Ontwikkeling van de 4D-echografie. Sommige radiologen geven toestemming voor

het opnemen van een filmpje van de foetus.

Dankzij deze evolutie van technieken die worden toegepast op de moeder en de foetus, kon-
den twee medische subspecialiteiten worden ontwikkeld: prenatale diagnostiek en foetale ge-
neeskunde. Aan deze subspecialiteiten is dit nummer van Percentiel gewijd.

Jacques Ninane

Hoofdredacteur

Editoriaal

PERCENTIEL
Tweemaandelijks

6 nummers per jaar

(Speciale uitgaven inbegrepen)
Percentiel is een tijdschrift

uitgegeven voor Kinderartsen,

Kinderchirurgen,

Kinderpsychiaters en

Jeugdgezondheidsartsen

oPLage

3.200 exemplaren

hoofDreDaCTeur

J Ninane

reDaCTie

E Briers

PE Dumortier

A Van Nieuwenhove

CoörDinaTie

S Hérion

ProDuCTie

PY Derkenne

PubLiCiTeiT

C Labouchere

saLes manager

C Motte

sales@rmnet.be

meDiCaL DireCTor

DJ Bouilliez

VeranTwoorDeLijK uiTgeVer

V Leclercq

jaarLijKs abonnemenT

100

Alle rechten voorbehouden,
inclusief vertalingen, zelfs gedeeltelijk.
Verschijnt eveneens in het Frans.

Reflexion Medical Network

Varenslaan 6

1950 Kraainem

02/785.07.20