patiënten in de zorg wordt aangescherpt
dankzij verschillende evoluties zoals de
herstelgerichte benadering. In deze aan-
pak staat het valoriseren van de ervarings-
deskundigheid van patiënten en betrok-
kenen bij het herstelproces centraal (1).
Patiënten beschouwen de inbreng van
lotgenoten als waardevol voor hun eigen
herstel (2). In ons land is er, in tegenstel-
ling tot in sommige van de ons omringen-
de landen (o.a. Verenigd Koninkrijk en
Nederland), relatief weinig expertise
digheid op een betekenisvolle manier in-
gezet kan worden in de zorg. Op maat-
schappelijk vlak en binnen de geestelijke
gezondheidszorg zien we het verschijnen
van een emancipatorische en participa-
tieve beweging. Het landschap van de
geestelijke gezondheidszorg verandert.
De behoefte aan kennis over en ervaring
met ervarings- en hersteldeskundigheid
wordt groter (3-5).
verpleegkunde is er slechts een beperkte
inzet van ervarings- en hersteldeskundig-
heid te bemerken. De zorg zien vanuit
het perspectief van de patiënt betekent
nochtans een belangrijke meerwaarde
tijdens hun opleiding (6-8). Patiënten
kunnen hun eigen, unieke ervaring in-
brengen. Hun verhaal is levensecht en
direct relevant voor de praktijk en de
hulpverlener (9). De patiënt komt niet al-
leen als zieke, maar ook als mens naar
voren (6).
lingen werden de eerste stappen gezet in
het ontwikkelen van een transmuraal tra-
ject betreffende ervarings- en hersteldes-
kundigheid (10, 11, 1). Daarbij worden
het verpleegkundig hoger onderwijs en
de geestelijke gezondheidszorg betrok-
ken. Bij iedere stap wordt vertrokken van
een bottom-up-benadering waarbij er
ruimte is voor inbreng en engagement
van alle betrokkenen. De uitbouw van
mee aan de wieg van het project stond,
gedragen door een visie die vertrekt van
patiëntenparticipatie zowel in de the-
rapeutische benadering, de organisatie-
cultuur als de milieutherapeutische acti-
viteiten. Het doel van het transmurale
traject is over de grenzen van opleiding
en werkveld heen te komen tot een bete-
kenisvolle en structurele inzet van erva-
rings- en hersteldeskundigheid.
bouw en de rationale die achter dit initi-
atief schuilgaan. Vervolgens staan we stil
bij hoe het traject tot stand is gekomen
en beschrijven we de concrete acties en
resultaten van de interventies. We eindi-
gen met een korte slotbeschouwing.
van het transmurale traject
ervarings- en
hersteldeskundigheid
zondheidszorg in de samenleving im-
pliceert dat zorgverleners zich in sterk
variërende contexten kunnen afstem-
men op de leefwereld van de patiënt.
Het tot stand brengen van een duurza-
me zorgrelatie is hierbij van cruciaal
belang. In de residentiële psychiatri-
sche zorg, blijken patiënten het con-
tact met zorgverleners sterk als een `us
and them' te ervaren. Dit heeft een ne-
gatieve weerslag op het functioneren
van de patiënt en op de interpersoon-
lijke relatie tussen zorgverlener en pa-
tiënt (12, 13). Patiënten hebben be-
hoefte aan zorgverleners die op een
authentieke en transparante manier
met hen in dialoog durven te gaan, zo-
dat ze aan de orde kunnen stellen wat
er van belang is in functie van het ei-
gen herstel. Zorgverleners zouden van-
uit een gelijkwaardige relatie moeten
aansluiten bij de fase waarin de patiënt
zich op dat moment bevindt. Wanneer
zorgverleners voorbijgaan aan de door
tise en sterktes, ervaren patiënten de
zorg als betuttelend en negatief voor
het eigen herstel (1).
eerste instantie zorgen voor
ontmoeting en dialoog
begrip is nauw verwant met `onder-
handelde zorg', `persoonsgerichte zorg',
`samenwerkende zorg' en kan vele com-
ponenten bevatten. Het kan zich richten
op de patiënt, maar ook op zijn directe
omgeving (14).
atrie staat participatie in eerste instantie
synoniem voor inspraak in de eigen be-
handeling (10-11). De voor hen relevan-
te participatie speelt zich af binnen de
relatie met hun meest nabije hulpverle-
ners.
veau van patiëntenparticipatie te over-
stijgen, is een continue, transparante
dialoog tussen zorgverlener en patiënt
noodzakelijk. Deze dialoog vormt de
basis van een relatie waarbij authentiek
ontmoeten in zorgzaamheid een centra-
le plaats krijgt. Deze zorgzaamheid im-
pliceert dat de patiënt op zijn tempo en
naargelang zijn behoefte kan participe-
ren. Dit betekent dat een patiënt niet
hoeft mee te beslissen over zorggerela-
teerde aspecten op een ogenblik dat hij
niet toe is aan die keuzes. Soms is de last
van de ziekte al zo zwaar, dat de last van
het `participeren' er te veel aan is.
patiënten gebaseerd op vertrouwen en
authenticiteit, op begrip en vooral op ge-
lijkwaardigheid. Binnen een dergelijke
relatie kunnen patiënten met hun
deskundigheid naar voren komen. Bete-