background image
1.8
ÇEKYAPISI VE FONKS
Çekirdek - hücredeki en büyük ve göze çarpan yap>- genetik ma-
teryali içerir. Büyüklü¤ü ve flekli hücre tipine ba¤l>d>r: uzun hüc-
relerde (prizmatik epitel hücreleri gibi) yuvarlak veya elips flek-
linde veya lobludur (polimorfonüklear lökositler ve megakaryo-
sitlerdeki gibi). Ço¤u hücre tek çekirdeklidir; ancak baz>lar> (ör-
ne¤in hepatosit) çift çekirdeklidir (binucleated) di¤er baz>lar>ysa
(örne¤in osteoklastlar, çizgili kas hücreleri) çok çekirdeklidir
(multinucleated). Çekirdek, çekirdekçik, kromatin, çekirdek mat-
riksi
ve çekirdek zar>n> içerir. Çekirdekçik çekirde¤in en göze
çarpan bölümüdür; yo¤un, oval flekilli, çap> 1 m ve üstü büyük-
lüktedir ve çevresinde zar içermez. Büyüklü¤ü, say>s> ve yerlefli-
mi hücrenin fonksiyonel ifllevine göre de¤ifliklik gösterir. Çekir-
dekçik ribosomal RNA (rRNA)'n>n transkripsiyonun oldu¤u ve ri-
bozomlar>n
yap>m yeridir. Yüksek oranda RNA içerdi¤i için >fl>k
mikroskobunda bazofilik boyan>r. Elektron mikrografda çekir-
dekçik birbiri aras>nda belirgin bir s>n>r olmayan iki alan gösterir.
Bunlar pars granüloza ve pars fibrozad>r. Pars granüloza, preri-
bozomlar>n topland>¤> çekirdekçik çevresi aland>r. Buras> ribo-
nükleoproteinden zengin, s>k>ca bir araya gelmifl preribozomal
parçac>klar>n (çap>: 15-20 nm) toplanma yeridir. Pars fibrozan>n
merkezi, yo¤un ve düzensiz ince filaman (çap>. 5 nm) a¤>, rRNA
genleri ve transkripsiyon faktörleri içerir. Çekirdekçik mitozun
profaz aflamas>nda da¤>l>r ancak yeni oluflmufl genç hücrelerde
bölünme tamamland>ktan sonra yeniden oluflturulur.
9
Hücre
Bir lenfositin elektron mikroskobu görüntüsü. Merkezde
ökromatin, çevrede daha koyu boyanan hetekromatin yap> gösteren
çekirdek. Çekirde¤i sitoplazmadan ay>ran belirgin çekirdek zar>. x12750.
Spinal gangliyon sinir hücresi perikaryonunun elektron
mikroskobu görüntüsü. Hemen hemen hiç heterokromatin
içermeyen, esas olarak ökromatin çekirdek içeren aktif protein sentezi
yapan hücre. Kesitte zarla çevrili olmayan, eksentrik (merkezde
olmayan) yerleflimli, elektron yo¤un ve yuvarlak çekirdekçik. x5600
Ökromatin
Çekirdekçik
Heterokromatin
Ökromatin
Çekirdek
zar>
Çekirdek çevresi
Çekirdek zar>
Çekirdek çevresi
sarn>çlar>
(sisterna'lar)
Çekirdek porlar>
D>fl çekirdek zar>
<ç çekirdek zar>
Heterokromatin
Ökromatin
Kromatin
Çekirdekçik
Pars
granuloza
Pars fibroza
Çekirde¤in yap>s>.