background image
1.13
GRANÜLSÜZ (DÜZ YÜZLÜ) ENDOPLAZMA
RET
Endoplazma retikulumu
(ER), oldukça kar>fl>k, birbirleriyle ba¤-
lant>l> a¤ yap>s>nda ince tübüller, küçük yuvarlak veziküller ve
yass>laflm>fl membranöz keselerden (sarn>ç/cisternae) oluflur.
Miktar>, da¤>l>m> ve karmafl>kl>¤>, hücre tipi ve fonksiyonuna gö-
re çok fazla çeflitlilik gösterir. Birbirleriyle anastomoz yapan tü-
büller sitoplazmada tek tek da¤>lm>fl olabilirler; fakat s>kl>kla bir-
den fazla paralel sarn>ç kümeleri fleklinde bulunurlar. ER'nun lü-
meni sitoplazmadan, hücre plazma zar>ndan daha ince devaml>-
l>k gösteren bir zar ile ayr>lm>flt>r. Bu hassas organelin iki ana for-
mu granülsüz (düz yüzlü) endoplazma retikulumu (DER) ve
granüllü endoplazma retikulumu'dur (GER).
GER d>fl taraf> ri-
bozomlarla donat>lm>flt>r, granüllü gibi izlenir; ancak DER, ribo-
zom içermeyen düzgün yüzeyli bir zara sahiptir ve dolay>s>yla
elektron mikrograftlarda agranüler olarak görülür. DER'nun bir-
çok görevi bulundu¤u yere göre de¤iflir. Hepatositlerde DER kar-
bonhidrat metabolizmas>nda görevlidir. Glukoz-6-fosfataz gibi
zar>nda bununan enzimler glikojeni glikoza çevirmek için kullan>-
l>r. Hepatositler ya¤da çözünen ilaçlar (barbitüratlar gibi) ve al-
kolün ayr>flt>r>lmas> için zarlar>nda (sitokrom p-450 gibi) ilaç me-
tabolize eden enzimler bulunduran, bol miktarda DER içerirler.
Ovaryum, testis ve adrenal bez gibi steroid salg>layan ve koleste-
rol depolayan hücrelerde lipid ve lipoprotein sentezinde görev
alan bol miktarda DER bulunur. Kas hücrelerinde DER, sarkop-
lazma retikulumu
olarak adland>r>l>r ve kas kas>lmas>n>n baflla-
mas> için kritik olan kalsiyum iyonun düzenlenmesinde görev
al>r.
14
Hücre
Düz yüzlü
DER'nun
tübüler
a¤ yap>s>
DER ve GER
aras>ndaki
ba¤lant>
Çekirdek zar>
Porlar
Perinükleer sarn>çlar>n
GER ile ba¤lant>lar>
Perinükleer
sarn>ç
Granüllü endoplazma
retikulumu'na (GER) ba¤lanm>fl
ribozom spiralleri (RIB)
Granüllü endoplazma
retikulumu'nun (GER)
laminar sarn>çlar> (sisterna)
Granüllü endoplazma
retikulumu (GER) üzerinde-
ki ribozomlarda pentazom
oluflumu
ER'un üç boyutlu
flemas>. Bu organel zarla
s>n>rlanm>fl tübüller, veziküller,
ve sarn>çlar>n (sisterna)
birbirleriyle devam ettikleri bir
organeldir. Düzgün yüzeyli bir
zar sitoplazmadan ayr>lm>fl
merkezi lümeni çevreler.
Tübüllerin genellikle yass>laflm>fl
genifllemelerine sarn>ç
(sisterna) ad> verilir. GER ve
DER aras>nda ba¤lant>lar vard>r.
Bunun yan>nda çekirdek zar>n>n
perinüklear bofllu¤u da GER ile
devaml>l>k gösterir.
Hepatositte DER'u sagittal ve enine
kesitlerinin elektron mikroskobu
görüntüsü.
Hepatositlerde oldukça fazla
miktarda bulunan G'süzER küçük, dallanm>fl
tübüller ve birçok yass>laflm>fl sarn>ç kümeleri
halinde görülür. Burada G'süzER lipid damlac>klar>
ile yak>n iliflki içerisindedir. Sitoplazmada
pleomorfik bir mitokondriyon ve farkl> GER
tipleri de bulunmaktad>r. x20000.
Mitokondriyon
DER
Ya¤ damlac>¤>
GER
SER sarn>çlar>