18.1.1. Kraniyal
radyoterapi
Birçok cerrah, tümör cerrahisinden sonra (kraniyotomi veya spinal cerrahi) cerrahi sahaya radyoterapi uy-
gulamas>ndan önce 7-10 gün beklemektedir (iyileflmenin bafllamas> için).
Radyoterapi ile "eriyen" (kaybolan) ancak sonradan tekrar etme e¤iliminde olan iki tip santral sinir sistemi
(SSS) tümörü vard>r:
1.
lenfoma
2.
germ hücreli tümörler
R
ADYASYON HASARI VE NEKROZ
Radyasyon Nekrozu (RN) klinik ve radyolojik olarak nüks (veya yeni oluflan) tümörü taklit edebilir. Ortaya
ç>kan her durumun prognoz ve tedavisindeki farkl>l>klar tümör ve RN'un ayr>m>n> yapmay> çok önemli k>lar.
P
ATOF
Radyasyon, daha h>zl> bölünen hücrelere seçici biçimde toksik oldu¤undan, SSS'de RN'a daha duyarl> olan
iki normal hücre tipi vasküler endotel (yaklafl>k 6-10 ayl>k hücre döngü süresi vard>r) ve oligodendroglial hüc-
relerdir. Vasküler hasar, kraniyal radyoterapiye toleransta primer s>n>rlay>c> faktör olabilir.
3
Kemoterapi (özel-
likle metotreksat) ile ayn> zamanda uyguland>¤>nda radyoterapiye ba¤l> hasar, daha düflük dozlarda ortaya ç>kar.
Radyasyonun etkileri 3 faza bölünür:
4
1.
akut: tedavi s>ras>nda ortaya ç>kar. Nadirdir. Genellikle zaten varolan semptomlar fliddetlenir. Muhte-
melen ödeme sekonderdir. Yüksek doz steroidle tedavi edilir.
2.
erken gecikmifl: radyoterapinin bitiminden birkaç hafta ile 2-3 ay sonras>nda ortaya ç>kar. Spinal
kord'da
Lhermitte bulgusu. Beyin'de radyasyona ba¤l> letarji ve haf>za bozuklu¤u
3.
geç gecikmifl: 3 ay- 12 y>l (s>kl>kla 3 y>l içinde). Küçük arteriyal yaralanma
trombotik t>kanma
beyaz cevherde atrofi veya belirgin koagülasyon nekrozu
Radyasyon Etkilerinin Bulgular>
1.
kognitif fonksiyonlarda azalma
A.
radyasyonu takiben demans geliflebilir
5
B.
çocuk: IQ'da 25 puan kadar düflüfl (özellikle >40 Gy tam beyin radyoterapisinde). 7 yafltan kü-
çük çocuklarda ölçülebilir IQ farkl>l>klar> oluflur ancak daha büyük çocuklarda bile silik defi-
sitler ortaya ç>kabilir.
6
2.
anterior optik yol hasar> (optik sinir, kiazma)
3.
hipotalamohipofizer aks hasar>
hipopituitarizm çocuklarda büyüme gerili¤i
4.
primer hipotiroidi (özellikle çocuklarda)
5.
yeni tümör oluflumunun indüklenmesi: radyoterapi sonras>nda insidans>nda art>fl olan tümörler,
gliomalar (glioblastoma multiforme dahil
7
), menenjiyomlar
8
ve sinir k>l>f> tümörleridir.
9
Eksternal
radyoterapiyi takiben kafa taban> tümörleri bildirilmifltir.
10
6.
malign transformasyon: ör: akustik nörinomalar için stereotaksik radyocerrahi sonras>
7.
lökoensefalopati: özellikle akut lenfoblastik lösemili çocuklarda (ALL) ve primer SSS tümörü olan ye-
tiflkinlerde, kombine radyoterapi ve metotreksat tedavisinden 4-12 ay sonra geliflen fliddetli demyeli-
nizan ve nekrotizan reaksiyon
8.
radyasyon nekrozu
T
ANI
BT ve MRG
Kontrastl> da olsa baz> vakalarda radyasyon nekrozundan tümörü güvenilir biçimde ay>rt edemezler (özel-
likle astrositom; RN, glioblastoma multiformeye benzer). S>kl>kla periventriküler lusensi ve ventriküler dila-
tasyon görülür (hidrosefaliden ay>rt etmek zordur). Dinamik FLASH-MRG gelecek vaat etmektedir.
MR Spektroskopi (bkz. sayfa 137), sadece tümör (yüksek kolin) veya sadece RN (düflük kolin) oldu¤un-
da, tümörü RN'dan ay>rt etmede güvenilirdir ancak tümör ve nekroz birlikteli¤inde güvenilirli¤i düfler.
11
Nükleer Beyin
Talyum201 ve teknetyum-99m'li incelemelerde baflar>l> sonuçlar bildirilmifltir.
Bilgisayarl> Radyonuklid Çal>flmalar
PET (Pozitron Emisyon Tomografi): pozitron yayan izotoplar>n yar> ömrü k>sa oldu¤undan PET inceleme-
535
NÖROfi
18. Radyasyon tedavisi (radyoterapi)