545
NÖROfi
19. Stereotaksik cerrahi
Stereotaksik cerrahi (Yunanca: stereo = 3 boyutlu, tactic = dokunmak) insanlarda genellikle Parkinsonizm
tedavisinde talamik lezyon oluflturmak amac>yla (bkz: Parkinson hastal>¤>n>n cerrahi tedavisi, sayfa 365) uygu-
lanm>fl olup, bafllang>çta hedefin belirlenmesi intraoperatif pnömoensefalografi veya kontrastl> ventrikülografi
yard>m>yla saptanan belirteçlerin kullan>lmas> esas>na dayand>r>lm>flt>r. 1960'l> y>llar>n sonunda Parkinson te-
davisinde L-dopa'n>n yo¤un biçimde kullan>lmaya bafllanmas> bu cerrahi yöntemin kullan>m s>kl>¤>n> önemli
oranda azaltm>flt>r.
1
Günümüzde uygulanan teknikler dikkate al>nd>¤>nda bu yöntemin görüntü klavuzlu¤u eflli¤inde (image-
guided) stereotaksik cerrahi olarak isimlendirilmesi daha do¤rudur. Genellikle lokal anestezi alt>nda (örne¤in
çocuk yafl grubu gibi baz> hastalar hariç) yap>l>r. Cerrahinin ilk aflamas>nda hastan>n bafl>na bir çerçeve yerlefl-
tirildikten sonra BT vey MRG (nadiren anjiyografi) tetkiki yap>larak hedef koordinatlar belirlenir. Çerçevesiz
sistemlerde kafatas>ndaki anatomik yap>lar veya bafla yerlefltirilen iflaretleyiciler kullan>larak bafl>n radyolojik
görüntülerdeki (BT veya MRG) izdüflümü kaydedilir.
Cerrahi ifllemin ikinci aya¤>nda ayn> koordinat sistemine uyarlanm>fl aparatlar (örn: yar> ark veya kübik sis-
temler) ve bunlara monte edilen biyopsi i¤nesi gibi aletler yard>m>yla hedefe eriflim amaçlan>r. Bu noktada kul-
lan>lan stereotaksik sistemin özelli¤ine göre ifllem BT cihaz>n>n yerald>¤> radyoloji departman>nda veya ameli-
yathanede sürdürülebilir.
nda sürdürülmesinin bafll>ca avantajlar>:
1.
Aletin belirlenen hedefe yerlefltirildi¤inin görüntülenerek do¤rulanabilmesi
2.
Kanama gibi baz> problemlerin derhal saptanabilmesi
3.
n seçilebil-
mesi (Leksell gibi baz> sistemler koordinatlar>n bas>l> BT görüntüleri üzerinden okunabilmesine izin
verir)
nda sürdürülmesinin bafll>ca dezavantajlar>:
1.
BT cihaz>n>n uzun süre meflgul edilmesi
2.
Daha kirli ortam (daha az steril koflullar)
3.
Unutulan veya yeni gereksinim duyulan cerrahi aletlerin uzaktaki ameliyathaneden temin edilme zo-
runlulu¤u (ifllem süresini uzat>r)
4.
Acil kraniotomiyi gerektiren bir komplikasyon geliflti¤inde hastan>n ameliyathaneye transfer edilme-
si gereklili¤i
5.
Burr hole veya twist drill gibi basit ifllemlerden daha karmafl>k yöntemlerin uygulanmas>ndaki (gerek-
li oldu¤u hallerde) güçlükler
S
TEREOTAKS
1.
biyopsi (ayn> zamanda afla¤> bkz
)
A.
derin yerleflimli serebral lezyonlar: özellikle kritik öneme sahip beyin bölgelerine yak>nsa
B.
beyin sap> lezyonlar>: serebral hemisferden geçilerek ulafl>labilir
2
C.
birden fazla say>da küçük lezyonlar (örn baz> AIDS hastalar>,
bkz. sayfa 234)
D.
aç>k biyopsi için gerekli genel anesteziyi tolere edemeyen hastalar
2.
kateter yerlefltirilmesi
A.
derin yerleflimli lezyonlar>n boflalt>lmas>: kolloid kist, apse
B.
intratümöral kemoterapi için kateter yerlefltirilmesi
C.
n yerlefltirilmesi
3
D.
fiant yerlefltirilmesi: hidrosefali (nadiren kullan>l>r) veya kist drenaj> amac>yla
3.
elektrod yerlefltirilmesi
A.
Epilepsi için derin elektrodlar
B.
Kronik a¤r> için "derin beyin stimülasyonu" (elektrofizyolojik stimülasyon gerekir)
4.
lezyon oluflturulmas>
A.
Hareket bozukluklar>: Parkinsonizm
(bkz. sayfa 366), distoni, hemiballismus
B.
Kronik a¤r> tedavisi
C.
Epilepsi tedavisi (nadiren kullan>l>r)
5.
intraserebral kanaman>n boflalt>lmas>
A.
Arflimed aparat> kullan>larak
4,5
B.
eflzamanl> ürokinaz
6-7
veya rekombinant doku plazminojen aktivatörü
8
ile birlikte
{bkz. sayfa
860)
19. Stereotaksik cerrahi