I. TANIMLAR
A. Nükleer T>p hastal>klar>n tan>, tedavi ve laboratuvar testi için radyoaktif maddelerin kulla-
n>lmas>d>r.
B. Radyoaktivite, radyoizotoplar ve radyonüklidler. Atom çekirde¤i aralar>nda ina-
n>lmaz güçlü çekim enerjisi ile bir arada bulunan proton ve nötron gibi çeflitli subatomik par-
tikülleri içerir. Bir atomun atom numaras> (Z) çekirdekteki proton say>s>d>r ve element için
karakteristiktir. Bir atomun kitle numaras> (A) proton ve nötronlar>n toplam>d>r.
Yeryüzündeki elementlerin ço¤unda, çekirdek tamamen stabil ve de¤iflmezdir. Çekirdekteki
altatomik partiküllerin dengesi bafl>ndan beri unstabil ise, radyoaktif elementler görülür.
Herbir radyonüklid, spesifik yar>lanma ömrü ve radyoaktif >fl>mas>yla karakteristik özelliklere
sahiptir.
1. Yar> ömür (t
1/2
) bir atomun yar>s>n>n radyoaktif bozunmaya u¤ramas> için geçen süredir.
a. Ço¤u radyoizotopun yar> ömrü k>sa oldu¤u için normalde do¤ada bulunmazlar. Baz>
do¤al radyoaktif elementlerden
40
K'>n %0.1'i insan vücudunda bulunur ve yar> ömrü
1.26x10
9
y>ld>r. Di¤er do¤al radyoaktif elementler radyum, toryum, kurflun ve karbon-
dur. Atom numaras>
209
Bi'den büyük olan tüm elementler radyoaktiftir. Baz> elementle-
rin 10.000 ve daha fazla y>l yar> ömrü oldu¤u bilinmektedir.
b. Nükleer T>p'ta kullan>lan radyoaktivitenin ço¤u bir siklotron veya reaktörde yan ürün
olarak üretilir. Örne¤in
131
I'in yar> ömrü 8 gündür ve maksimum 0.606 MeV'lik birçok
beta partikülünün yan>nda 364 keV gama >fl>n> yayar. Bu radyoaktif yay>l>mlar eksternal
olarak tespit edilebilir ve
131
I'i tiroid fizyolojisinin de¤erlendirilmesinde kullan>fll> bir
ajan k>lar.
2. Radyoaktif saç>lma flekilleri
a. Gama >fl>nlar>: na 1 metre veya daha fazla penetre olma kapasitesine
sahip fotoelektrik enerjidir.
b. Beta >fl>nlar>: Dokuya birkaç milimetreden bir santimetreye kadar penetre olabilen,
bir elektron a¤>rl>¤>na ve negatif yüke sahip partiküler saç>l>mlard>r.
c. Pozitronlar: Bir elektron a¤>rl>¤>nda ve pozitif yüke sahip, dokuda birkaç milimetre
ilerleyebilen ve anhilasyon radyasyonu oluflturmak üzere bir elektronla etkileflime gire-
bilen partiküler saç>l>mlard>r.
d. Anhilasyon radyasyonu: Beta >fl>n> ve pozitron kombinasyonu ile oluflan ve bir-
birinden 180 derecelik aç> ile z>t hareket eden 511 keV'luk iki gama fotonudur.
e. Alfa partikülleri: Dokuda 10-20 hücre çap>nda hareket edebilen iki nötron ve iki
proton (bir helyum çekirde¤i)'dan oluflur.
f. X >fl>nlar>: Çekirdek etraf>nda yer alan yörüngelerdeki elektronlar>n yeniden yap>lan-
mas> sonucu oluflur.
2
19
NÜKLEER TIP
Chaitanya R. Divgi
Çeviri: Dr. Elgin Özkan, Dr. N.Özlem Küçük