onkoloji Page 15

2. Elektron demetleri, dokuya girer girmez h>zla enerjilerini kaybederler. Bu dokuya girici-

lik mesafelerinin k>sa olmas> nedeni ile genellikle yüzeyel lezyonlar>n tedavisinde kullan>-
l>rlar. Giricilik düzeyleri, elektron enerjisine ba¤l> olarak de¤iflim gösterir. Modern L<-
NAK'lar genellikle birkaç farkl> foton enerjisi ve de¤iflik enerji düzeylerinde elektron ener-
jisi üretme kapasitesindedirler.

3. Di¤er radyasyon partikülleri RT de kullan>lan proton, nötron ve a¤>r iyonlar>

içerir. Bu partiküller, birim uzunluk bafl>na kaybedilen enerji miktar>n> tan>mlayan lineer
enerji transferi (LET) ile karakterize edilirler. A¤>r iyonlar yüksek LET de¤erine sahip
olup "yo¤un iyonizasyon" yaparken, düflük LET de¤erine sahip foton ve elektronlar "daha
az yo¤un iyonizasyon" yaparlar.
a. Rölatif biyolojik etkinlik (RBE), ayn> biyolojik etkiyi oluflturmak için gereken

standart düflük-LET foton dozu (250 KeV x->fl>n>) ile farkl> LET'e sahip radyasyon doz-
lar>n>n oran> olarak tan>mlan>r. Genel olarak yüksek LET de¤erine sahip partiküller bel-
li düzeye kadar (~100 KeV/) yüksek RBE'e sahip iken bu de¤erin üzerinde daha fazla
enerji transferinin kullan>lamamas> nedeni ile RBE azal>r.

b. LET'e ba¤l> di¤er bir faktörde oksijen moleküllerinin, radyasyon ile hücre ölümünü ar-

t>rmadaki (oksijen radikalleri oluflturarak) etkisidir. Düflük LET radyasyon, yüksek LET
radyasyon ile karfl>laflt>r>ld>¤>nda hücresel hasar için ortamda daha fazla oksijen varl>¤>-
na ihtiyaç gösterir, yani oksijen art>fl oran> (OAR, spesifik bir radyasyonun, anoksik ve
oksik ortamlarda ayn> hücresel sa¤kal>m oluflturmak için gereken dozlar>n>n oran> ola-
rak tan>mlan>r) yüksektir.

c. Protonlar fotonlar ile benzer LET de¤erine sahip olmalar> nedeni ile foton ve elek-

tronlar>n üzerinde biyolojik bir avantajlar> yoktur. Bununla birlikte proton demetle-
rinin çok özel bir fiziksel özellikleri vard>r. Dokuya düflük bir enerji ile girer ve belli
bir derinli¤e kadar devam edip bu derinlikte neredeyse tüm enerjisini b>rak>rlar. Bu
özellik "Bragg peak" olarak adland>r>l>r. Protonlar özellikle kritik organlara komflu,
derin yerleflimli tümörlerin tedavisinde bu özellikleri ile belirgin dozimetrik avantaj
sa¤larlar.

d. Nötronlar Bragg-peak özellikleri olmad>¤> için protonlar gibi bir dozimetrik avantaj-

lar> yoktur. Bununla birlikte yüksek LET ve düflük OAR ile karakterizedirler, yani hüc-
re öldürme fonksiyonlar> ortamda bulunan oksijenden ba¤>ms>zd>r. Böylece nötronlar,
fotonlara dirençli, hipoksik tümörlerin tedavisinde önemli biyolojik avantajlara sahip-
tirler.

e. A¤>r iyonlar hem yüksek LET, düflük OAR hem de Bragg peak özelli¤ine sahiptir.

Böylece, proton ve nötronlar>n biyolojik ve fiziksel avantajlar>n>n ikisine de sahiptir-
ler.

B. Hücresel hasar mekanizmas>.

de, k>sa ömürlü (10

-10

-12

saniye) hidroksi radikalleri oluflur ve bunlar DNA'n>n kimyasal

ba¤lar> ile etkileflir (indirekt etki) veya radyasyon enerjisi direkt olarak bu kimyasal ba¤lar ile
etkileflir (direkt etki). Bilimsel verilere göre, radyasyonun hücredeki temel hedefi DNA'd>r. Bu-
radaki "temel lezyonlar" baz hasarlar>, çapraz ba¤lar, tek zincir k>r>klar> ve çift zincir k>r>klar>-
d>r. Son çal>flmalarda "kompleks grup hasarlanmalar>" veya "çoklu hasarl> alanlar" gösterilmifl-
tir, birkaç nanometrelik alanda veya yaklafl>k DNA'>n 20 baz çiftinde bu temel çoklu hasarlan-
malar görülmüfltür. Bu hasarlar e¤er tamir edilemez ise hücrenin ço¤alma kapasitesinin kayb>
olarak da tan>mlanan hücrenin "ölüm"üne neden olur. Radyasyonun hücre ölüm mekanizma-
s>n>n en önemlisini bu mitotik ölüm oluflturur, interfaz ölümleri ve apoptosiz (programl> hücre
ölümü) de di¤er mekanizmalard>r.

Bölüm 3: Radyasyon Onkolojisi