Eriflkinlerde makrositik aneminin bafll>ca nedenleri folik
asit ve B
12
vitamini eksikli¤idir. Normal bir DNA sentezi
için bu iki vitaminin varl>¤> zorunludur ve kemik ili¤i gibi ya-
p>m y>k>m döngüsünün h>zl> oldu¤u dokular eksiklik durum-
lar>na karfl> özellikle duyarl>d>r. Her iki vitaminin eksikli¤in-
de de kemik ili¤i megaloblastik bir görünüm al>r; kemik ili¤i-
nin öncül hücreleri normalden çok daha büyük görünürler ve
hücre bölünmesini tamamlayamazlar. Bu durum inefektif
eritropoezle, dolafl>ma makrositik eritrositlerin sal>nmas>yla
ve kötüleflen bir anemiyle sonuçlan>r. Aneminin a¤>rl>¤> ve
makrositozun derecesi vitamin eksikli¤inin a¤>rl>¤>na ve süre-
sine ba¤l>d>r.
Folik asit eksikli¤inin yayg>nl>¤> (prevalans>), folik asi-
tin besinlerle al>nmas>n> engelleyen hastal>klar>n (malabsorb-
siyon) s>kl>¤> ve metabolik gereksinimin artmas> gibi etmenle-
re ba¤l>d>r. Alkolizm bat> toplumlar>nda folik asit eksikli¤inin
s>k görülen bir nedenidir. Alkolik bireylerin beslenme al>fl-
kanl>klar>n>n kötü olmas> ve alkolün folat metabolizmas>n>
engelleyici etkisi folik asit eksikli¤ine yol açar. Geliflmekte
olan ülkelerde tropikal ve tropikal olmayan sprue daha s>k
rastlanan nedenlerdir. B
12
vitamini eksikli¤i, besinsel al>m>n
az olmas>, intrensek faktöre (IF) yönelik otoimmun bir süreç
veya B
12
vitamini malabsorbsiyonuna neden olan gastrointes-
tinal hastal>klar nedeniyle oluflabilir.
G
NORMAL FOL
12
V
Folik asit ve B
12
vitamini metabolizma yollar> fiekil 8-1'de
gösterilmifltir. Bu iki vitamin DNA sentezinin desteklenmesiy-
le yak>ndan ba¤lant>l>d>r. B
12
vitamini hücre içinde iki formda
bulunur. Deoksiadenozil B
12
olarak, 1-metilmalonil-CoA'n>n
süksinil-CoA'ya dönüflümünü destekler. Ayn> zamanda me-
tionin sentezini desteklemek üzere metiltetrahidrofolattan bir
metil grubu al>r. Metiltetrahidrofolattan bir metil grubunun
transfer edilmesi, pürin ve glisin sentezi için gereken çeflitli
folat koenzimlerinin sentezlenmesi ve deoksiüridilat>n DNA
sentezine girecek olan timidilata dönüflebilmesi için gerekli
olan tetrahidrofolat> sa¤lar.
Bu iki vitaminin eksik olmas> durumunda DNA sentezi
engellenir. Metiltetrahidrofolat miktar> azsa, di¤er folat koen-
zimlerinin desteklenmesi için gereken tetrahidrofolat olufltu-
rulamaz. B
12
vitamini eksikli¤i varsa, metiltetrahidrofolattan
gelen metil grubunu kabul edebilecek bir molekül yoktur. Bu
durum da bir "metilfolat tuza¤> "oluflmas>na ve tetrahidrofola-
t>n DNA sentezini desteklemeye yönelik kullan>labilirli¤inin
azalmas>na neden olur.
B
12
Vitamininin Emilimi ve Da¤>l>m>
B
12
vitamininin emilim ve dokulara da¤>l>m yollar> fiekil
8-2'de gösterilmifltir. Besinlerle al>nan B
12
vitamini ilk ola-
rak tükürükte bulunan bir proteine (R-proteini) ba¤lan>r,
ince ba¤>rsakta pankreatik proteazlar taraf>ndan serbestlefl-
tirilen vitamin daha sonra intrensek faktör ad> verilen bir
glikoproteine ba¤lan>r. Vitamin B
12
intrensek faktör
kompleksi (kobalamin-IF) ileumda mukoza hücrelerine
ba¤lan>r ve ba¤>rsak duvar>ndan dolafl>ma tafl>n>r. IF bulun-
mad>¤> zaman B
12
vitamini emilimi neredeyse durma nok-
tas>na gelir. Dolafl>mda bulunan çeflitli transkobalamin pro-
teinleri B
12
vitamini ba¤layabilirler. Fakat dokulara ve kara-
ci¤ere B
12
vitamini sa¤lanmas> aç>s>ndan en önde gelen ta-
fl>ma proteini transkobalamin II'dir. Günlük B
12
vitamini
döngüsü doku gereksinimini ve vücut depolar>n>n büyük-
lü¤ünü yans>t>r ve günde 0.5
g ile 8 g aras>nda de¤iflir.
Yeterli beslenen normal bir eriflkinde karaci¤er depolar>nda
1-10 mg B
12
vitamini birikir.
Folik Asitin Emilimi ve Da¤>l>m>
Besinlerle al>nan folik asit benzer bir metabolik yol izler (fie-
kil 8-3). Emilimin en önemli ad>m> besinlerde bulunan folat
B Ö L Ü M 8
/
M A K R O S < T < K A N E M < L E R
95
DúYET
Tetrahidrofolat
B
12
Vitamin
Timidilat
DNA
Metiltetrahidrofolat
5, 10 Metilen
tetrahidrofolat
Dihidrofolat
Metil B
12
Serine
+B
6
Glisin
Deoksiüridilat
Metionin
Homosistein
CH
3
Pürin ve
pirimidin
sentezi
fiEK
Folik asit ve B
12
vitamini metabolizmas>. Normal bir DNA sen-
tezi için yeterli miktarda metiltetrahidrofolat ve B
12
vitamini gerekir. Metiltet-
rahidrofolat, metionin metabolizmas>n>n desteklenmesi için B
12
vitaminine bir
metil grubu verir. Bu sayede pürin ve pirimidin sentezi için ve DNA sentezi-
ne girecek olan timidilat>n üretilmesi için gereken tetrahidrofolat oluflur.
fiEK
B
12
vitamininin emilimi ve dokulara tafl>nmas>. Besinlerle al>nan
B
12
vitamini ard>fl>k olarak önce R-proteinine, sonra intrensek faktöre ve ile-
um mukozas>ndaki reseptörlere ba¤lan>r. Transkobalamin II, B
12
vitaminini
karaci¤ere ve dokulara tafl>r.
Besinsel B
12
"Releasing
factor"
metilfolat
Metionin
B
12
depolar>
faktör
Karaci¤er
Dokular