background image
Lenfoid Hücre Geliflimi
Ba¤>fl>kl>k sistemi gelifliminde di¤er önemli bir kavram da
onun do¤rusal bir süreç olmad>¤>d>r. Eritrosit ve granülosit
üretimi normalde, daha az olgunlaflm>fl bir hücreye geri dö-
nüflün ve ba¤>ms>z bir klonal art>fl olana¤>n>n olmad>¤>, ta-
n>nabilir bir olgunlaflma ad>mlar> serisi ile nitelenir. Fakat
bu lenfoid hücreler için geçerli de¤ildir. B ve T hücreleri 3
boyutlu bir geliflim tarz>n> benimserler (fiekil 20-2). Bunun-
la birlikte, miyelositlerden farkl> olarak, geliflmekte olan
lenfoid hücreler bir gen yeniden düzenlenmesi süreci sonu-
cunda kendilerini genifl bir antijen çeflitlili¤ine yan>t verebi-
lecek flekilde programlayabilirler. Bu da özgül bir antijeni
tan>ma ve tepki verme yetene¤ine sahip lenfosit klonlar>n>n
ortaya ç>kmas>yla sonuçlan>r. Bu hücreler antijenle her kar-
fl>laflt>klar>nda uyar>l>r ve olgunlaflm>fl bir humoral ve hüc-
resel ba¤>fl>kl>k yan>t> için tipik bir ço¤alma ve farkl>laflma
sürecine girerler.
Bu karmafl>k ço¤alma ve farkl>laflma kal>b> bir lenfoid hüc-
renin geçmifl ve gelece¤inin yaln>zca morfolojisine göre belir-
lenmesini zorlaflt>r>r. Örne¤in, etkinleflmifl ve ço¤almakta olan
bir T hücresi daha önce hiç antijenle karfl>laflmam>fl, fakat an-
tijene tepki veren hücrelerin art>fl>n>n normal seyri s>ras>nda
ço¤almakta olan bir hücre olabilir. Di¤er yandan, antijenle ye-
ni karfl>laflm>fl ve programlanm>fl sitotoksik efektör ve bellek
hücrelerinin meydana gelmesini sa¤lamak için ço¤alan bir
hücre de olabilir. Veya onkojenik mutasyona u¤ram>fl ve bir
lenfoma oluflturma yolundaki bir hücre de olabilir. Bu du-
rumlar>n her birinde böyle bir hücreyi blast olarak adland>r>r
ve günümüzde elimizde olan morfolojik, immunolojik ve si-
togenetik araçlarla bu çeflitli olas>l>klar> birbirlerinden ay>rt
edemezdik. Bir hastal>¤>n klinik olarak selim veya habis ola-
rak tan>mlanabilmesi için bütün hastal>k kal>b>n>n incelenme-
si gerekir.
G
LENFO
Günümüzde lenfosit geliflimini ve ifllevini düzenleyen çeflitli
büyüme faktörleri (interlökinler) tan>mlanm>flt>r. Bu interlö-
kinlerin kesin düzenleyici rolleri hâlâ tan>mlanmam>flt>r. Bu
moleküllerin lenfosit geliflimini kontrol etmek üzere karmafl>k
ve birbirleriyle örtüflen yollar izledikleri aç>kt>r. Baz> durum-
larda interlökinler (interlökin-3'ün miyelosit ve eritrosit üre-
timinde de rol oynamas> gibi) di¤er hücre dizilerini de etkile-
yebilirler. Bu nedenle afla¤>da yer alan aç>klamalar kapsaml>
olmay>p, yaln>zca bu büyüme faktörlerinin baz>lar>n>n hücre
geliflimi ve ifllevi ile ilgili rolleri ile ilgili örnekler verilmesi
amaçlanm>flt>r.
hücre tipleri taraf>ndan üretilir ve
akut ve kronik enflamasyonun parças> olarak genifl bir etki çe-
flitlili¤ine sahiptir. Örne¤in, IL-1 timosit ve fibroblast ço¤al-
K I S I M II
/
L Ö K O S < T B O Z U K L U K L A R I
246
fiEK
"Ba¤>fl>kl>k a¤>." Ba¤>fl>kl>k a¤> antijene ve birbirlerine özgül olan,
karfl>l>kl> etkileflen bir hücre kaskad>ndan meydana gelir. Antijene yan>t veren
ilk hücre kendisi de di¤er hücreler için antijenik olan bir antikor yarat>r. Bu
antikorun idiyotipi, antijenik olarak orijinal antijene benzeyen "anti-idiyotip"
antikor üretimini uyar>r. Bu etkileflim serisi devam ederek ba¤>fl>kl>k sistemi-
ni kontrol eden dengeli bir uyar>c> ve bask>lay>c> etkileflim a¤>n>n oluflumuyla
sonuçlan>r.
fiEK
Lenfosit geliflimi. B ve T hücreleri çok boyutlu bir yol izleye-
rek geliflirler.
flitlilik gösteren bir ba¤>fl>kl>k yan>t> birikiminin oluflmas>yla sonuçlanan sürek-
li bir gen yeniden düzenlenme sürecidir. Bu süreç fetusta bafllar ve yaflam
boyunca devam eder. Hücrelerde yeni özgüllükler meydana geldikçe, geli-
flimleri antijenden ba¤>ms>z klonal olgunlaflma düzlemine geçer ve bu süreç
özgül bir antijeni tan>may> sa¤layan ayn> özgüllükle donanm>fl bir hücre klo-
nunun üretilmesiyle sonuçlan>r. Belirli bir özgüllü¤ü olan hücrelerin tümü ay-
n> antijen-reseptörü moleküllerine sahip olmalar>na ra¤men, bu düzlemdeki
olgunlaflma evrelerine ba¤l> olarak di¤er yönlerden farkl> olabilirler. Son ola-
rak, belirli bir klonun hücreleri özgül antijenle karfl>laflt>klar> zaman yeni bir
düzlemde olgunlaflmaya bafllarlar, bu da ba¤>fl>kl>k sisteminin tam olarak fark-
l>laflm>fl hücrelerinin (B hücreleri söz konusuysa plazma hücreleri; ve efektör
T hücreleri) ve bellek hücrelerinin oluflmas> ile sonuçlan>r. Antijen güdümlü
klonal geniflleme giderek azal>rken, bellek hücreleri sa¤ kal>rlar ve antijenin
yeniden ortaya ç>kmas> durumunda ikincil yan>t> oluflturabilirler.
Antijen
diyotip
diyotip-
anti-idiyotip
etkileimi
Anti-idiyotip
antijene benzer
Anti-anti-idiyotip
Antijen güdümlü
klonal
olgunlama
Antijenden baimsiz
klonal olgunlama
Çeitlilik
oluumu
Zaman