background image
G
NORMAL TROMBOS
Dolafl>mdaki normal trombosit say>s> nispeten dar s>n>rlar
içinde tutulur (Kuzey Avrupal>larda 150,000-450,000/
L;
Akdeniz kökenli bireylerde 90,000-300,000/
L). Bu fark öz-
gün trombosit hacmindeki (boyutu) hafif kal>t>lm>fl de¤iflken-
likle iliflkilidir. Trombosit hacmi trombosit say>s>yla ters oran-
t>l>d>r, böylece dolafl>mdaki trombosit kütlesi her iki popülas-
yonda da ayn>d>r. Herhangi bir zamanda trombositlerin yak-
lafl>k üçte biri dalakta sekestre olur. Dalaktaki trombosit se-
kestrasyonu splenomegalide dramatik biçimde artar. Bir
trombositin ömrü yaklafl>k 9-10 gün oldu¤undan, kararl> du-
rumun korunabilmesi için her gün 15,000- 45,000/
L trom-
bositin üretilmesi gerekir. Yeni trombosit üretiminden, kemik
ili¤inde görece az say>da bulunan (kemik ili¤i hücrelerinin
%0.1'i), çok büyük ve çok çekirdekli (10,750 fL) hücreler
olan megakaryositler sorumludur (fiekil 31-1). Di¤er hema-
topoetik hücrelere benzer flekilde, megakaryositler de interlö-
kin (IL)-3, IL-6, granülosit makrofaj koloni uyar>c> faktör
(GM-CSF), IL-11 ve trombopoetin (c-Mpl ligand) gibi büyü-
me faktörlerinin kontrolü alt>nda pluripotent kök hücrelerin-
den türerler.
Trombopoetin (TPO) trombosit üretimini düzenleyen en
önemli proteindir. TPO geni kromozom 3'de yer al>r (3q26-
27). TPO mRNA karaci¤er, böbrek ve kemik ili¤i stromas>n-
da eksprese edilir. Bu molekül yo¤un bir flekilde glikozile ol-
mufl bir 38- kDa proteini yar>lanma ömrü 20-30 saat olan bir
90-kDa proteine dönüfltürür. TPO'nun reseptörü c-Mpl me-
gakaryosit ve trombosit yüzeyinde bulunur. Normal ortalama
TPO düzeyi 100 pg/mL'dir. Trombosit say>s> azald>¤> zaman
TPO düzeyi üssel olarak artar, megakaryosit ve trombosit küt-
lesi (yaln>zca trombosit say>s> de¤il) art>nca da düfler. Bu, hi-
persplenizmi olan hastalarda TPO düzeyinin ve trombosit
üretiminin neden artmad>¤>n> aç>klar, çünkü splenik havuz-
lanma megakaryosit/trombosit kütlesini azaltmaz. TPO bu-
lunmad>¤> zaman, kemik ili¤i megakaryosit kütlesi %80'den
fazla azal>r.
Endojen TPO megakaryosit ço¤almas>n> (proliferasyon
ve endomitoz), sitoplazma olgunlaflmas>n> ve trombosit sa-
l>nmas>n> uyar>r. Kemik ili¤inin rekombinant TPO veya
TPO-mimetik/agonist antikorlarla uyar>lmas> megakaryosit
say>s>nda ve megakaryosit boyutu ve ploidisinde görünür ar-
t>fllara yol açar, bunu trombosit say>s>nda art>fl izler. TPO
uyar>s>, eritropoetin uyar>s>na yan>t olarak kemik ili¤inden
retikülosit sal>nmas>na benzer flekilde, normalden daha bü-
yük, RNA içeri¤i artm>fl, genç retiküle trombositlerin sal>n-
mas> ile sonuçlan>r. Artm>fl trombosit y>k>m>na normal fiz-
yolojik yan>t>n geliflmesi durumunda, trombosit üretimi ge-
nellikle 10 gün içinde 6-8 kat artar. Geribildirimsel düzen-
lenme sonucunda TPO trombositler taraf>ndan al>n>r ve y>-
k>l>r. O yüzden, maksimum düzeyde trombosit üretilen idi-
opatik trombositopenik purpurada (ITP) TPO düzeyleri
normal bulunur, çünkü büyüme faktörü trombositlerle bir-
likte ortadan kald>r>l>r. TPO'nun trombosit üretimi üzerin-
deki etkisi megakaryosit reseptör anomalileri, reseptör son-
ras> sinyal iletimi ve TPO klirensi gibi faktörler taraf>ndan
de¤iflikli¤e u¤rat>labilir.
G
KL
Hatas>z bir flekilde trombositopeni varl>¤>na iflaret eden özgül
semptom veya benzersiz klinik özellik yoktur. Trombosit sa-
y>s> çok düflük olan hastalarda burun, muköz membran, gas-
trointestinal sistem, deri ve damar ponksiyon bölgelerinden
önemli kanamalar olabilir. Deri, konjunktiva ve/veya muköz
membranlarda ortaya ç>kan bir petefliyal döküntü kuvvetle
trombositopeniye iflaret eden bir belirtidir. Bu tablo genellik-
le alt ekstremitelerde daha belirgindir (hidrostatik bas>nç art>-
fl>). Hemartroz ve hematom oluflumu tipik de¤ildir ve genel-
likle bir p>ht>laflma faktörü bozuklu¤una (örn. hemofili) iflaret
ederler.
Trombositopeni tan>s> laboratuvarda trombosit say>s>
ölçülerek koyulur. Otomatik hücre say>m cihazlar> çok dü-
flük trombosit say>lar>n> bile h>zla ve do¤ru bir flekilde belirle-
yebilirler. Yanl>fl düflük hücre say>mlar>na yol açan hatalar ge-
nellikle örnekte p>ht>laflma, kendili¤inden trombosit aglüti-
nasyonu veya dolafl>mdaki lökositlere ba¤lanma gibi faktörler
nedeniyle meydana gelirler. Psödotrombositopeni genellikle
laboratuvar teknisyeninin yapt>¤> kan yaymas> incelemesi ile
tespit edilir. Psödotrombositopeninin bafll>ca 3 nedeni vard>r:
etilendiamintetraasetik asit (EDTA)-antikorlar>n>n bafllatt>¤>
aglütinasyon, so¤uk aglütininler ve trombosit satellitizmi
(trombosit-lökosit rozet oluflumu; fiekil 31-2).
Klinik hekimleri trombositopeni ile s>k karfl>lafl>rlar. Örne-
¤in, kemoterapi uygulanan hastalar ve hematopoetik maligni-
teleri olan bireyler trombosit üretim bozuklu¤u aç>s>ndan
yüksek risk alt>ndad>r. Trombositopeni hepatit C ve HIV vi-
rüsü enfeksiyonlar> gibi kronik viral enfeksiyonlarda da s>k
görülür. Septik (bakteriyel enfeksiyon) hastalarda p>ht>laflma
yolunun etkinleflmesine ikincil geliflen bir tüketim trombosi-
topenisi görülebilir (bkz. YDP; 25. Bölüm). O yüzden, etiyo-
lojiye yönelik dikkatli bir genel klinik durum de¤erlendirme-
B Ö L Ü M 31
/
T R O M B O S < T O P E N <
365
fiEK
Megakaryositler. Megakaryositler (çok loblu çekirdekleri olan
çok büyük hücreler) kemik ili¤i aspirasyon örne¤inde kolayca tan>n>rlar.