background image
reseptör GPIb/IX-V arac>l>¤>yla kollajene ba¤l> vWF'a tutunur-
lar. Trombositler vWF'ye ba¤land>kdan sonra, hasar görümüfl
yüzey üzerinde yuvarlanmaya ve kaymaya bafllarlar ve psödo-
pod uzant>lar> gelifltirerek biçim de¤ifltirirler. Bu durum,
trombositlerin birbirlerinin çok yak>n>nda kalmas>na yard>m
eder ve onlar>n birbirlerine tutunmas>n> ve aktivasyonunu ar-
t>r>r. GPIb/IX-V'nin vWF'e ba¤lanmas> GPIIb/IIIa reseptörün-
de de bir yap> de¤iflikli¤ine neden olur, bu da vWF'ye daha
sa¤lam tutunulmas> ile sonuçlan>r.
Trombositler trombin taraf>ndan da aktive edilirler.
Trombosit GPIb'si, membranla iliflkili reseptörler ­ GPV ve
PAR (protease activated receptor) ­ arac>l>¤>yla bu reaksiyo-
nun kofaktörü olarak görev yapar. Böylece, büyümekte olan
trombosit t>kac>na daha fazla trombosit toplanmas>na yard>m
eder. Kollajen de trombosit adezyonu ve agregasyonuna katk>
sa¤lar. Kollajen GPIa/IIa reseptörü arac>l>¤>yla trombositleri
bir bölgeye toplarken, GPVI reseptörü arac>l>¤>yla ikinci bir
bölgedeki trombositleri aktiflefltirir. GPVI'nin kollajene ba¤-
lanmas>, intraselüler kinaz ailesi protein (örn. HSI [hemato-
poietic-lineage cell-specific protein -1]) sinyallerinin oluflmu-
na yol açar. GPIIb/IIIa, GPIb/IX-V ve GPIa/IIa eksikli¤i olan
hastalarda önemli bir hemostaz bozuklu¤unun olmas>, bu ad-
ezyon ve aktivasyon reseptörlerinin klinik önemini göster-
mektedir.
Trombosit adezyonu kan>n ak>m h>z>ndan da (endotel yü-
zeyi üzerindeki kan ak>m h>z>) etkilenir. Mikrodamarlar için
tipik olan düflük ak>m h>zlar>nda (< 1,000 sn
-1
) trombositle-
rin aktivasyon ve fibrinojene ba¤lanmalar> için yaln>zca GPI-
Ib/IIIa reseptörü yeterlidir. Buna karfl>l>k, arter sistemindeki
gibi çok yüksek ak>m h>zlar>nda (> 10,000 sn
-1
) adezyon ve
agregasyona esas olarak GPIb/IX-V arac>l>k eder. Orta düzey-
deki kayma h>zlar>nda her iki yol da etkindir, trombosit akti-
vasyonu gerekir ve fibronektin önemli bir rol oynar.
Trombositlerin birbirlerine ilk tutunmalar>, laboratuvar-
da trombositlerin plazmadaki agregasyonu gibi ölçülebilir. vitro agregasyonun ilk dalgas> geri dönüfllüdür ve agregasyon
uyar>s> epinefrin ya da düflük adenozin 5'-difosfat (ADP) doz-
lar>nda görüldü¤ü gibi zay>fsa, ancak k>sa bir süre (1-2 daki-
kadan az) devam eder. Yüksek dozda ADP, trombin ve trom-
boksan A
2
(araflidonik asit uyar>s> arac>l>¤>yla) trombosit ag-
regasyonunu daha güçlü bir flekilde uyar>r, bu da ikinci ve
geri dönüflsüz bir agregasyon dalgas>yla sonuçlan>r. Bu ikin-
ci dalga trombosit degranülasyonu ve yo¤un granül içeri¤i-
nin (ADP ve serotonin),
-granül içeri¤inin (trombosit faktör
4 ve
-tromboglobulin) sal>nmas> ve trombosit siklooksije-
naz yolu üzerinden (COX-1) daha fazla tromboksan A
2
olufl-
turulmas> ile iliflkilidir (Tablo 28-1). ADP, trombositleri G
proteini ile ba¤lant>l> P2Y
12
reseptörü ve GPIIb/IIIa üzerin-
den aktive ederek trombositlerin birbirlerine tutunmas>n> ka-
rarl> hale getirir.
Aktive trombositler, p>ht>laflma faktörü V, XI ve VII'ye
spesifik yüzey reseptörleri eksprese ederek; faktör IXa ve Xa
ve VIII-vWF kompleksini ba¤layarak; ve yüzeyinde negatif
yüklü fosfolipid fosfatidilserini eksprese ederek trombin olu-
flumunu kolaylaflt>ran bir yüzey meydana getirir. Trombosit
üzerindeki bu trombin üretimi p>ht>ya daha fazla aktifleflmifl
trombosit toplar ve fibrinojenin fibrine dönüflmesini uyararak
trombosit agregat> ve fibrinden meydana gelen bir p>ht>n>n
oluflmas>n> sa¤lar. Trombin, büyük vWF multimerlerini daha
küçük parçalara ay>ran bir proteaz olan ADAMTS13'ün prote-
olizine yol açmak suretiyle trombosit agregasyonunu dolayl>
olarak da destekler. Büyük miktarlarda vWF multimerinin
bulunmas> GPIb/IX-V ba¤lanmas>n> art>r>r. Patolojik p>ht>
oluflumuyla sonuçlanan abart>l> trombosit agregasyonu, kom-
flu endotel hücrelerinden t-PA, prostasiklin ve nitrik oksit sa-
l>nmas>, trombin etkinli¤inin dolafl>mdaki antitrombin tara-
f>ndan ortadan kald>r>lmas> ve ADP'nin membrana ba¤l> bir
ADPaz taraf>ndan y>k>lmas> gibi mekanizmalarla do¤al yollar-
dan önlenir.
Trombosit degranülasyonu s>ras>nda baflka maddeler
de sal>n>r (bkz. fiekil 28-1). ADP ve serotoninin yan> s>ra, yo-
K I S I M I1I
/
H E M O S T A Z B O Z U K L U K L A R I
342
fiEK
Trombosit adezyonu, aktivasyonu ve agregasyonu. Trombo-
sit adezyonu ve aktivasyonu s>ras>nda trombosit önce psödopod uzant>lar>
gelifltirerek fleklini de¤ifltirir, sonra intraselüler granül içeri¤ini hücre d>fl>na
boflaltarak dolafl>mdaki trombositleri p>ht>da toplanmalar> için uyar>r. Yara-
lanma bölgesinde trombosit trombusu oluflumu, trombosit adezyonunu ve
agregasyonunu gerektirir. Trombositin GPIa/IIa reseptörleri aç>¤a ç>km>fl
olan kollajene direkt ba¤lan>rken, GPIb/IX-V ve GPIIb/IIIa reseptörleri su-
bendotelial dokuya tutunabilmek için von Willebrand faktörü (vWF) ile et-
kileflirler. Agregasyon GPIIb/IIIa reseptörü ile zorunlu kofaktörü fibrinojeni
de gerektirir. Aktivasyon ile birlikte eksprese edilen
-granül reseptörü P-
selektin monosit ve nötrofilleri trombositlere ba¤lar ve onlar> fibrinden olu-
flan p>ht>n>n içine al>rlar.
-granule
Mikrotübüller
Glikojen
Youn granül
Trombosit
Trombosit
Trombosit
Monosit
Kollajen
Adezyon
Fibrinojen
P-selektin
Agregasyon
Mitokondri
Trombosit
p>ht>s>
ADP salinmasi
TxA
2
Trombin
Aktivasyon