VIIIa'n>n endotelial protein reseptörü/trombomodulin gü-
dümlü protein C/S taraf>ndan inhibe edilmesi; doku faktörü
yolunun inhibisyonu; protein Z'ye ba¤>ml> proteaz inhibitörü;
ve fibrinolizdir. fiekil 36-1'de görüldü¤ü gibi, doku faktörü
yolu inhibitörü (tissue factor pathway inhibitor-TFPI) doku
faktörü (TF)- faktör VIIa-Xa kompleksine ba¤lanarak faktör
Xa'n>n protrombini etkinlefltirmesini önler. Bu süreç TF'nin
prokoagülan etkisini s>n>rlar. Protein Z'ye ba¤>ml> proteaz in-
hibitörü protein Z varl>¤>nda faktör Xa'y> inhibe eder, bu da
trombin oluflumunda azalma ile sonuçlan>r. Trombin taraf>n-
dan etkinlefltirilen endotel hücreleri trombomodulin sal>verir-
ler, o da negatif geribildirimsel etki ile protrombin etkilerinin
azalma yönünde düzenlenmesine yol açar; trombin trombo-
moduline ba¤land>¤> zaman art>k fibrinojenle etkileflemez ve
trombositleri etkinlefltiremez. Dolafl>mda bulunan AT h>zla
trombine ve p>ht>laflma yolundaki di¤er serin proteazlar>na
ba¤lanarak etkilerini ortadan kald>r>r. Bu reaksiyon endotel
hücrelerinin yüzeyindeki heparin benzeri maddeler taraf>n-
dan kolaylaflt>r>l>r, farmakolojik heparin tedavisi de AT meka-
nizmas> arac>l>¤>yla etkili olur.
c>l>¤>yla aktifleflmesi de di¤er bir önemli ve do¤al p>ht> ön-
rol oynuyor gibi görünürken, trombomodulin yolu en çok
küçük damar sisteminde etkili olur. Aktive protein C, ko-
faktörü olarak görev yapan protein S ile birlikte faktör Va
ve VIIIa'y> inaktive ederek daha fazla trombin oluflmas>n>
engeller. Di¤er bir önemli p>ht> kontrol mekanizmas> da
fibrinolizdir.Endotel hücreleri taraf>ndan üretilen doku
plazminojen aktivatörü (t-PA) fibrin p>ht>s>n>n içinde bulu-
nan plazminojenin bir serin proteaz> olan plazmine dönüfl-
mesini sa¤lar. Fibrinoliz, t-PA karfl>t> etki gösteren plazmi-
nojen aktivatör inhibitörü (PAI-1) ve plazmin inhibitörleri
bin activatable fibrinolysis inhibitor- TAFI) karboksi-termi-
nal lizin kal>nt>lar>n> fibrinden uzaklaflt>r>p plazminin fibrin
p>ht>s>na ba¤lanmas>n> s>n>rlayarak fibrinolizi bask>lama
e¤ilimi gösterir.
yayg>n genetik risk faktörleri faktör V genindeki bir nokta
mutasyonuna ba¤l> APC direnci (faktör V Leiden mutasyonu)
ve protrombin (faktör II) düzeylerinin artmas>na yol açan
protrombin gen mutasyonu G2O210A'd>r. Do¤al antikoagülan
(AT, protein C ve protein S) eksiklikleri ve hiperhomosiste-
inemi de benzer flekilde anormal bir tromboz e¤ilimi ile bir-
liktedir. Faktör VIII, XI, IX ve fibrinojen düzeylerinin artmas>
da venöz ve arteriyel tromboz geliflimi ile iliflkilendirilmifltir.
t-PA düzeyinin düflük, TAFI veya PAI-1 düzeyinin yüksek ol-
mas> da tromboz e¤ilimine neden olabilir. Bununla birlikte,
venöz tromboz ve tromboemboli en s>k edinsel damar hasar-
lar>nda ve baz> hastal>klarda görülürler. Arteriyel tromboz
oluflumundan sorumlu p>ht>laflma bozukluklar>: yüksek fibri-
nojen ve t-PA (antijen)-PAI-1 kompleksi düzeyleri, hiperho-
mosisteinemi, trombosit ifllev bozukluklar> (GPIIIa'n>n HPA-
1b polimorfizmi) ve antifosfolipid antikorlar>n>n (örn. lupus
antikoagülan>) varl>¤>d>r.
emboli (PE) veya arter t>kanmas>na ba¤l> çeflitli semptomlarla
ortaya ç>kabilir.
olarak sessiz kalabildikleri gibi a¤r> ve ödem gibi belirtilere
de yol açabilirler, fakat semptomatik olduklar>nda bile tan>
koymak güç olabilir. Derin ven trombozuna (DVT) hassasi-
yet, >s> art>fl> ve eritem gibi belirtiler de efllik edebildi¤in-
den, selülit, kas, tendon, kemik enflamasyonu veya travma-
tik popliteal kist ya da kas rüptürü gibi enflamasyonla sey-
reden di¤er durumlardan ay>rt edilmesi zor olabilir. Ayr>ca,
bu durumlar fizik muayeneyle de net bir flekilde birbirlerin-
den ay>rt edilemeyebilece¤inden, tan> koyabilmek için im-
pedans pletismografisi, Doppler ultrasonografisi ve kon-
trast venografi gibi yöntemlerden ak>lc> bir flekilde yararla-
n>lmas> gerekebilir.