background image
I. TARn>n endokrinolojik disfonksiyona neden olabilece¤i konsepti ilk ola-
rak Fuller Albright ve arkadafllar> taraf>ndan 1942'de psödohipoparatiroidide (PHP) parathormon
(PTH) yan>ts>zl>¤>n>n mekanizmas> olarak önerilmifltir. Bugüne kadar hemen tüm hormonlar için
klinik rezistans sendromlar> tan>mlanm>flt>r.
II. GENEL PRENS
A. Hormonlar>n, bafllang>çta dolafl>m arac>l>¤> ile glandlar>ndan tafl>narak sadece uzak bölgeler-
de uyar> oluflturdu¤u düflünülürdü (endokrin etki). Bugün hormonlar>n, köken ald>klar> ye-
re komflu hücreler (parakrin etki) ve hatta kendi köken ald>klar> hücreler (otokrin etki)
üzerine etkili olabilece¤i iyi bilinmektedir. Daha güncel olarak baz> hormonlar/büyüme faktör-
lerinin (afla¤>ya bak) köken ald>klar> hücrelerin içerisinde bu hücreleri terk etmeden de etkili
olabildikleri gösterilmifltir (intrakrin eki). Teoride, hormon etkisine rezistans bu yolaklar-
dan biri veya tümü üzerinden olabilir.
B. Büyüme faktörleri, örne¤in nevre growth factor (NGF), platelet-derived growth factor
(PDGF) ve epidermal growth factor (EGF) v.s. geleneksel olarak hormonlardan farkl> olarak
de¤erlendirilmekle birlikte; insülin ve büyüme hormonu (GH) gibi birçok hormon hem meta-
bolik, hem de büyümeyi teflvik edici/anabolik (mitojenik) aktiviteye sahip oldu¤undan bu ay>-
r>m yapayd>r.
C. Hormon rezistans> mekanizmalar>. Eski bir flema hormonal rezistans> üç alt tipe ay>r>r:
prereseptör (serum faktörleri nedeniyle), reseptör (hormon ba¤lanmas>n>n yoklu¤u veya
defekti nedeniyle) ve postreseptör (hormon ba¤lanma aflamas>ndan sonraki anormallikler
nedeniyle). Bu sistem fazlaca basit ve çeliflkilidir; çünkü dolaflan faktörler reseptör ve postre-
septör fonksiyonun her ikisini de etkileyebilir. Alternatif bir önerge hormonal rezistans neden-
lerini iki kategoriye ay>r>r.
1.
netik olarak devreye girerler ve hücre kültürü modellerinde de persiste olurlar. Örnek ola-
rak, insülin reseptör geninde do¤al olarak oluflan >50 nokta mutasyon tan>mlanm>flt>r;
spesifik anormalli¤e ba¤l> olarak reseptöre insülin ba¤lanmas>n>, insülin-insülin reseptör
kompleksinin internalizasyonunu, reseptörün
subunitinin otofosforilizasyonunu (afla¤>-
ya bak) ve/veya intraselüler sinyal ak>fllar>nda yer alan di¤er protein substratlar>n fosforili-
zasyonunu etkileyebilir.
2. Ekstrinsik veya sekonder defektler dolaflan serum faktörleri nedeniyle oluflur ve kan
dolafl>m>ndan rezistans oluflturan faktörün ortadan kald>r>lmas>n> sa¤layan terapötik uygula-
malar ile reversibldir. Bu defektler hücre kültürlerinde persiste olmazlar. ör-
ne¤inde, insülin etkisini azaltan ekstrinsik faktörler kontregülatuvar hormon fazlal>¤> durum-
lar>n> (örn: Cushing sendromunda oldu¤u gibi glukokortikoid fazlal>¤>), insülin reseptörünü
bloke eden antikorlar> (tip B insülin rezistans sendromu-afla¤>ya bak) ve üremiyi içerir.
D. Hormonlar ve hormon reseptörlerini kodlayan genlerin moleküler karakte-
rizasyonu. Son 20 y>lda çok say>da hormon ve büyüme faktörünü, onlar>n reseptörlerini ve
ba¤lanma sonras> sinyal mekanizma bölümlerini kodlayan çok say>da gen lokalize edilmifl,
klonlanm>fl ve eksprese edilmifltir (Tablo 2.1). Bu keflifler ve di¤er deneysel çabalar, üç jenerik
peptit-hormon sinyal mekanizmas>n>, steroid hormon etkisinin genel tarz>n> aç>kl>¤a kavufltur-
mufl ve reseptörlerin süperfamilyalara grupland>r>lmas>nda yard>mc> olmufltur.
2
11
HORMON-REZ
Mitchell E. Geffner
Çeviri: Dr. Ahmet Y>ld>r>m