endokrin Page 47

böyle bir etkisi yoktur. Son olarak serum fosfor düzeyinin PTH sal>n>m> üzerinde direkt et-
kisi olmad>¤> düflünülmesine ra¤men yap>lan çal>flmalar yüksek doz fosfat iyonlar>n>n PTH
sal>n>m>n> 1,25(OH)

'e etki etmeden uyarabildi¤ini düflündürmüfltür. PTH'n>n ana hedef

organlar> kemik ve böbrekler olmas>na ra¤men baflka organlarda da reseptörleri oldu¤u
ak>lda tutulmal>d>r.

2. Yap>. PTH geni 11. Kromozomda yerlefliktir ve öncü bir polipeptid olan preproPTH'n>n

oluflumunu kodlamaktad>r. PreproPTH daha sonra olgun form olan PTH 1,84'e dönüflür.
PTH 1,84 paratiroid bezler ve ektraseluler dokularda (örnek: karaci¤er, böbrek, kemik) me-
tabolize olarak karboksi terminali (C-terminal) ve amino terminali (N-termi-
nal) fragmanlar> oluflmaktad>r. Hem PTH 1,84 hem de en az ilk 32 aminoasidi ihtiva
eden N-terminal fragman> biyolojik olarak aktiftir. Baz> çal>flmalarda C-terminal fragman>-
n>n invitro ortamda selektif biyolojik aktivitesi gösterilmifl olmas>na ra¤men bunun anlam-
l>l>¤> henüz bilinmemektedir. C-terminal fragmanlar> böbrek taraf>ndan glomerüler filtras-
yon ve degredasyonla vücuttan at>lmaktad>r. Böbrek fonksiyon bozuklu¤u olan durumlar-
da C-terminal fragmanlar>n>n vücuttan at>lmalar> gecikmektedir. Böbrek fonksiyon bozuk-
lu¤unun N-terminal fragmanlar>n>n temizlenmesindeki etkisi daha azd>r. Nterminal frag-
manlar> böbrek taraf>ndan filtre edilip peritubuler uptake ile temizlenmektedirler. PTH
1,84, N ve C terminal fragman düzeylerini ölçebilmek için radyoimmunolojik yöntemleri
gelifltirilmifltir. PTH 1,84 ölçüm yöntemleri altta yatan böbrek fonksiyon bozuklu¤undan
etkilenmedikleri için gayet yararl>d>r. S>kça kullan>lan intakt PTH ölçümünün (Nichols
enstitüsü intakt PTH) ayr>ca intakt olmayan hormon fragmanlar>n> da ölçtü¤ü geçmiflte
gösterilmifltir. Bunun üzerine PTH 1,84 spesifik yöntemler gelifltirilmeye bafllanm>flt>r.

3. Etki. PTH kemik üzerinde etki ederek osteoblastik aktiviteyi direkt olarak ve osteoklastik

aktiviteyi indirekt olarak etkilmek suretiyle remodeling'e yol açar. Sadece osteoblastlar>n
PTH reseptörleri mevcuttur. PTH böbrekte fosfor, kalsiyum, bikarbonat ve magnezyumun
transtubuler transportunu düzenlemektedir. PTH'n>n barsak üzerindeki etkisi genel olarak
indirekttir. (Örnek 25(OH)D'den kalsitriol oluflumunu sa¤layarak).

B. Vitamin D

1. Vitamin D

ve D

a. Vitamin D, kolekalsiferol (vitamin D

) ve

ergokalsiferol (vitamin D

)'ün metabolitleri

için kullan>lan genel bir terimdir. Metabolitleri sterol formunda olup oluflumlar> farkl>
organlarda gerçekleflmektedir. Vitamin D

epidermiste sentezlenmekte olup vitamin D

bitki ve mayalarda bulunur. Vitamin D

birçok yemek ve vitamin preperat>nda bulun-

maktad>r. Genel olarak vitamin D

ve metabolitlerinin biyolojik etkinlikleri vitamin

'ünküne eflittir. Laboratuvarda vitamin D

ve D

'ün ayr> ayr> ölçümleri tercih edilmek-

tedir.

b. Vitamin D

epidermiste 7-dehidrokalsiferolden (7-DHC; provitamin D

) previ-

tamin D

'e dönüflmesinden meydana gelen bir prohormondur. Bu reaksiyonlar ul-

traviyole radyasyon emilimi ve termal izomerizasyon gerektirmektedir. Vitamin D

+ vi-

tamin D

dolafl>mda düflük miktarda bulunup (1-2 ng/mL) vitamin D ba¤lay>c> proteine

ba¤lan>r. Vitamin D ba¤lay>c> protein (VDBP), bütün vitamin D sterollerinin ba¤lan>p
tafl>nmas>ndan sorumludur. Vitamin D

'ün ciltten oluflumunu etkileyen baz> faktörler

mevcuttur. Bunlar melan>n pigmentasyonu, yafl, mevsim ve co¤rafik lokalizasyondur.
Yafllanmakla epidermal 7-DHC düzeyleri azald>¤>ndan ötürü yetersiz vitamin D

oluflu-

mu özellikle k>fl aylar>nda yafll>larda görülebilmektedir. Günefl koruyucu kremlerin
uzun süreli kullan>m> da vitamin D3 eksikli¤ine yol açabilmektedir. Uzun süreli güne-
fle maruziyette ise sa¤l>kl> kiflilerde vitamin D intoksikasyonu meydana gelmemektedir.

2. Kalsidiol. Vitamin D karaci¤erde sitokrom P450 hidroksilaz enzimiyle metabolize

edilerek 25(OH)D (kalsidiol) oluflmaktad>r. Kantitatif olarak dolafl>mdaki majör vitamin
D metabolitidir. Karaci¤erdeki oluflumunun s>k> regulasyona tabii olmamas>ndan ötürü dü-

K>s>m V: Mineral Bozukluklar>

334