bet gelifliminin deneysel riski artm>flt>r. Birleflik Devletlerde beyaz >rk aras>nda toplam risk
%0.2-0.4'tür. Di¤er taraftan tip 1 diyabetlilerin kardefllerinde yaklafl>k %5 risk, diyabetik ailele-
rin çocuklar>nda e¤er anne hasta ise %3 risk, baba hasta ise risk %6'd>r. Tip 1 diyabetli tek yu-
murta ikizlerinde risk %30-50'dir.
B. En büyük genetik yatk>nl>¤>n diyabetojenik genler ile oluflturuldu¤u görülmektedir. 6.kromo-
zomun k>sa kolunda human lökosit antijeninin (HLA) MHC bölgesinin içine ya da proximali-
ne yak>n yerleflimli yer IDDM 1 olarak adland>r>l>r. 2. yerleflim yeri IDDM 2, 11. kromozomun
k>sa kolunda insülin genine komflu bölgedir. Di¤er kromozomlarda da bir miktar diyabetoje-
nik gen bulunmaktad>r.
C. Tip 1 diyabet ve HLA sistemi aras>ndaki kompleks bir iliflki vard>r.
1. Aile içerisinde, hangi HLA alellerinin belirgin oldu¤una bak>lmaks>z>n tip 1 diyabet ve HLA
sistem aras>nda ba¤lant> oldu¤u aç>k bir flekilde ifade edilmifltir.
2. Populasyonda baz> HLA alelleri ile tip 1 diyabet aras>ndaki iliflki belirgindir. Bunlar özellik-
le gerçek immün yan>tl> genlerdir ve class II MHC alelleridir. Bunlar HLA-DR, DQ, DP lo-
kuslar>n> içerir.
a. DR lokusunun HLA DR3 ve DR4 alelleri tip 1 diyabetli beyaz >rkta daha s>k olup, hete-
rozigot HLA-DR3/DR4 Orant>s>z bir flekilde art>flla birliktedir (genel populasyonla kar-
fl>laflt>r>ld>¤>nda sadece %3 iken tip 1 diyabette %40). Tip 1 diyabetiklerin %95 den faz-
las>nda HLA DR3, DR4 ya da DR3/DR4 vard>r, Di¤er taraftan HLA-DR 2 tip 1 diyabet
geliflimine karfl> koruyucu davran>r.
b. HLA-DQ-beta aleli hastal>¤>n rölatif duyarl>l>k ve direncinin Belirlenmesinde major ro-
le sahiptir. DQB1*0602 (DR2 ile ktan koruyucu görev yapar.
DQB1*0201(DR3 ile k oluflma riskinde
art>fl yapar.
c. DQ molekülünün özellikle beta zincirinin kalan 57 bölgesi insülin üreten adac>k beta
hücrelerine karfl> immün yan>t>n spesifik olmas>na yard>m eder. Bu art>k bölgedeki alel-
ler hastal>¤a karfl> koruyucu olan aspartik asit içerir, oysa ki ayn> yerdeki di¤er amioa-
sitler böylesi koruma sa¤lamaz.
3. t genlerinin hastal>¤a duyarl>l>¤> nas>l de¤ifltirdi¤ine iliflkin tart>flmalar yap>l-
maktad>r. Baz> fleyler peptidlere karfl> afl>r> affiniteye sahiptir, adac>klara immün yan>t> orta-
ya ç>karabilir ve bunlar immün sisteme presente oldu¤unda hücresel immün yan>t> artt>r>r.
Alternatif olarak duyarl>laflt>r>c> genler bu peptidler için düflük affiniteye sahip olup, tole-
rans oluflturur ve bunun sürmesini sa¤lar.
4. Di¤er taraftan HLA ve tip 1 diyabet hipotezi ile ilgili s>n>rlamalarda ak>lda tutulmal>d>r. Tip
1 diyabet ve HLA sistemi aras>ndaki iliflki kesin tan>mlanmam>flt>r ve diyabetojenic gen
genler aç>kca belirlenmemifltir.
D. Diabetojenik genler için yap>lan çal>flmalar devam etmektedir. Tip1diyabetin geneti¤ini çöz-
mede son birkaç y>ld>r çok ilerlemeler olmaktad>r ki bunlar spesifik diyabetojenik genlerin
ve onlar>n son ürünlerinin tan>mlanmas>nda yol göstericidir. Bu tan>mlama daha iyi genetik
dan>flmanl>k, amniosentez, fetal tan>, duyarl> bireylerin saptanmas> ve gen fonksiyonlar> üze-
rinde yer de¤ifltirmek ya da duyarl>l>¤> de¤ifltirmek için olas> genetik maniplasyona izin ve-
rebilir.
IV. ÇEVRESEL FAKTÖRLER
A. Çevresel olaylar önemli olmas>na ra¤men patogenetik s>ralamadaki derecesi tam anlafl>lmam>fl-
t>r. Genetik olarak yatk>n hayvanlarda patogenetik olaylar> bafllatabilmeleri zorlama bir kan>t
olup, tip 1 diyabetli insanlarda çevresel olaylar>n rolü daha az güvenilirdir. Baz> tart>flmalara
ra¤men tek yumurta ikizlerinde tip 1 diyabetin uyum göstermemesi çevresel faktörlerin insan
tip 1 diyabetinde rolü oldu¤unu gösterir. Bu düflünceye karfl> ç>kan görüfl tek yumurta ikizle-
rinde potansiyel genetik farkl>l>¤>n sözkonusu edilmesidir. Bu tart>flma çevresel olaylar>n has-
K>s>m IX: Diabetes Mellitus
590