A. Hipotalamik-pitüiter-tiroid aks>. Tiroid hormonlar>, tiroksin (T
4
) ve tri-iyodotironin
(T
3
), pitüiter tirotropinin (tiroid uyar>c> hormon, ya da TSH) uyar>c> etkisi alt>nda salg>lan>rlar.
TSH sekresyonu esas olarak ikili mekanizma ile düzenlenmektedir.
1. Tirotiropin-sal>verici hormon (TRH), hipotalamik bir tripeptiddir, sap medyan eminan-
s> ile ön hipofizi ba¤layan venöz pleksustan geçer ve TSH sentezi ve sal>verilmesini uyar>r.
2. Tiroid hormonlar>, T
4
ve T
3
, direkt olarak pitüiter TSH sekresyonunu inhibe eder. T
4
`ün
inhibitör etkisi T
3
'ten daha fazlad>r ve tirotrof hücredeki etkisini hücreiçinde T
3
'e dönüfle-
rek gösterir. Tiroid hormonu hipotalamus üzerine de daha hafif düzeyde negatif feedback
etki göstermektedir.
fiekil 28.1 hipotalamik-pitüiter-tiroid aks>n> göstermektedir. (TSH sekresyonunun fiz-
yolojik düzenleyicisi olarak rolleri büyük olas>l>kla minör olmas>na ra¤men, baflka birtak>m
faktörler de, direkt ya da indirekt olarak TSH sekresyonunu etkilemektedir.)
B. Tiroid-balay>c> proteinler ve serbest hormon. Tiroid hormonu dolafl>mda hem ser-
best (ya da ba¤l> olmaks>z>n), hem de ba¤l> formlarda bulunmaktad>r. Tiroid hormonunun me-
tabolik olarak aktif bilefleni olan serbest hormon miktar> oldukça küçüktür, dolaflan total T
4
`ün
yaklafl>k %0.03'ünü ve dolaflan total T
3
'ün yaklafl>k %0.3'ünü oluflturur. Hormonun büyük k>s-
m>, tiroid-ba¤lay>c> proteinlere yüksek afinite ile ba¤lan>r, içlerinde en önemlisi tiroid hormon
ba¤lanmas>n>n %75'ini oluflturan tiroksin-ba¤lay>c> globulindir (TBG). Di¤er ba¤lay>c> protein-
lerden, T
4
ba¤lanmas>n>n %15'ini oluflturan, transtiretin olarak da adland>r>lan tiroid-ba¤lay>c>
prealbümin (TBPA) ve T
4
ba¤lanmas>n>n %10'unu oluflturan albümindir. T
3
,TBPA ya da albü-
mine ba¤lanmamaktad>r.
1. Tiroid ba¤lay>c> proteinlerin, esas olarak TBG'nin konsantrasyonlar>ndaki de¤ifliklikler, T
4
ve T
3
konsantrasyonlar>nda de¤iflikliklere yol açar. TBG'deki art>fl, tiroid hormonu düzeyle-
414
VI
Tiroid Bozukluklar>
28
TDE/ERLEND
Peter A. Singer
Çeviri: Dr. Cüneyd An>l