background image
Belki de ilaçlar ve toksinler. zannedildi¤inden da-
ha fazla pankreatit olgusunu izah eder. Furosemid.
azathioprine. östrojen içeren kontraseptifler. tetrasik-
linler ve kortikosteroidler s>kça rastlanan ilaçlard>r.
Karayibler gibi tropikal bölgelerde akrep zehirlenme-
si s>k rastlanan bir nedendir.
Özellikle hematom taraf>ndan oluflturulan akut
duktal t>kanma varsa. künt travma akut pankretit se-
bebi olabilir. Künt travma sonras> kronik pankreatit.
psöydokist oluflumu veya pankreatik fistüller daha s>k-
t>r.
Pankreas divisum. duktal anomaliler ve pankrea-
tik karsinoma. akut pankreatitin etiyolojik faktörleri
olarak ileri sürülmüfltür. Pankreas divisum mevcutsa.
minör papillan>n dar olmas> pankreatik sekresyonlar>n
ak>m>n> engelleyebilir. Ne yaz>k ki minör ampulla
sfinkteroplasti sonuçlar> kar>fl>kt>r.
Akut pankreatitin daha seyrek rastlanan nedenleri
paramiksovirus (kabakulak), Epstein-Barr virüsü.
mycoplasma türleri. hepatit virüsü ve askariazis gibi
infeksiyöz ajanlar>. oto-immun hastal>klar>. sistemik
lupus eritomatozisi. nekrozitan angiitisi ve trombotik
trombositopenik purpuray> kapsar. Baz> hastalarda eti-
yolojik neden hiçbir zaman tespit edilemez.
Patofizyoloji
Pankreas. hücresel ve biyolojik ciddi hasara neden ol-
ma potansiyeline sahip çok say>da sindirim enzimi
üretir. Tripsin ve kimotripsin gibi proteazlar ve infla-
matuar ve kompleman flelalesinde proenzimleri aktive
etti¤i gösterilmifl olan elastaz. Fosfolipaz A
2
gibi li-
pazlar fosfolipid art>klar> serbest b>rakabilir. Bu parti-
küller inflamatuar yan>t>n devaml>l>¤>n> sa¤lar ve di-
rekt hücresel toksisiteye sebep olabilirler. Normalde
intrapankreatik enzim kontrolü. inaktif proenzimlerin
(zimojenler) sekresyonu. hücre içi enzim inhibitörleri
ve zimojen ve enzim aktivitörlerinin ayr> sitozol gra-
nülleri içinde saklanmas>yla oluflan bölümleflmeyle
sa¤lan>r. Bu koruyucu proseslerin bütünlü¤ü bir kere
bozuldu¤unda otodigesyon kendi kendine devam eden
bir inflamatuar ifllemi bafllat>r.
Asiner hasar h>zla normal organ fonksiyonunu bo-
zar ve ekzokrin sekresyonun aniden kesilmesine ve en-
dokrin sekresyonda de¤iflmeyle sonuçlan>r. Bu neden-
den dolay>. pankreatik enzimlerin yap>m>n>n devam
etmesi ve kaça¤>. ilk bafllang>çtan sonra akut pankre-
atitin devam>nda muhtemelen sadece küçük bir fak-
tördür. fiiddetli inflamasyon ve nekrozisle seyreden
ilerleyici hastal>¤a katk>da bulunan faktörler bilinme-
mektedir. ancak organ iskemisi ve infeksiyon olas>l>k-
la önemlidir.
Sistemik toksisite ve di¤er organ sistemlerinin bo-
zulmas> interlökin-1. araflidonik asid metabolitleri. ki-
ninler ve tümör nekrozis faktör gibi inflamatuar medi-
atörlerin sal>n>fl>yla ilgilidir. Lenfosit ve polimorf çe-
kirdekli nötrofillerin uygunsuz aktivasyonu ve immun
yeterlilikte derin de¤iflimler söz konusudur.
Klinik Tablo
Akut pankretitin klinik de¤erlendirmesi; tan>n>n do¤-
rulanmas>. fliddetin de¤erlendirilmesi. prognozun be-
lirlenmesi ve pankreatik nekrozun ortaya konulmas>na
dayan>r.
A. Semptomlar ve
Karakteri ve flidde-
ti de¤iflik olsa da en de¤iflmez semptom a¤r>d>r. S>rta
yay>lma hastalar>n %50'sinde görülür fakat tipik bir
deseni yoktur. A¤r>n>n fliddeti. pankreatik inflamasyo-
nun derecesiyle ba¤lant>l> de¤ildir. Bazen kusma gibi
di¤er klinik bulgular bask>nd>r. Tan>. yeni bafllam>fl
kar>n a¤r>s> olan hastalar>n hepsinde ve özellikle hipo-
tansiyon ve hipoksi gibi fizyolojik bozulmalarla birlik-
teyse düflünülmelidir.
De¤iflik klinik iflaretler tan>mlanm>flt>r. Kar>nda
distansiyon ve duyarl>l>k s>k olmakla beraber. perito-
nit seyrektir. Kar>n bulgular> retroperitoneal olay>n
fliddetini göstermez. fl>na
yay>lm>flsa. bel bölgesinde eritem görülebilir. Hemo-
rajik pankreatitin klasik bulgular>-bel bölgesinde eki-
moz (Grey Turner iflareti) veya göbek bölgesinde eki-
moz (Cullen iflareti) -s>k görülmez.
Solunumun bozulmas> iflaretleri. bafllamakta olan
bir solunum yetmezli¤ini gösterebilir. an>nda gö¤üs genifllemesinin s>n>rlanmas> ve 20 solu-
num/dakika'dan fazla taflipne önemlidir. fiiddetli pan-
kreatik inflamasyonu olan hastalarda s>kl>kla bulunan
bilateral plevral effüzyonun klinik bulgular> genellik-
le mevcuttur.
B. Laboratuar Bulgular>--
Amilaz ve lipaz enzim-
lerinin yükselmesi klasik olarak tan> koydurucu kabul
edilmektedir ancak bu testlerin duyarl>l>k ve özgünlü-
¤ü bilgisayarl> tomografiden (BT) düflüktür. Normal
serum amilaz düzeyi tan>y> d>fllamaz ve bu enzimin
yükselmesi perfore veya penetre peptik ülser. ektopik
gebelik rüptürü ve barsak t>kanma veya infarklar> gibi
çeflitli durumlarda görülebilir. Amilaz>n renal kliren-
sinin ölçülmesi bu de¤iflkenin duyarl>l>¤>n> art>rmaz.
C. Görüntüleme Çal>flmalar>--
Akut pankreatitte
seçkin tan> yöntemleri olarak organ görüntüleme çal>fl-
malar>. serum biyokimyasal analizleri ile yer de¤ifltir-
mifltir. Bütün olgularda. fakat özellikle hafif olgularda.
pankreas>n BT veya US ile görüntülenmesi ilk yap>l-
mas> gereken tetkik olmal>d>r. Organ>n geniflledi¤inin
gösterilmesi tan>y> teyit eder. Enzim seviyeleri birkaç
gün içinde genellikle normale döner. bu arada pankrea-
s>n radyolojik düzensizli¤i birkaç hafta devam eder. Bu
nedenden dolay> organ görüntüleme. bu durumun ret-
rospektif tan>s> için k>ymetlidir. Makroskopik de¤iflik-
liklerin ortaya ç>kmas> birkaç saati alaca¤> için BT has-
tal>¤>n çok erken devrelerinde faydas>z olabilir. Bu k>-
sa sürede enzimleri ölçmek tercih edilebilir.
BT'nin US karfl>s>ndaki de¤eri tart>flmal>d>r. Ger-
çekte bu ifllemler birbirini tamamlay>c>d>r ve her ikisi
de kullan>lmal>d>r. Barsak gazlar>n>n etkisinden dola-
346
BÖLÜM 14