background image
flirken, baz> kiflilerde bir tak>m serebellar belirtiler, ku-
adriparezi, hemiparezi ve haf>za kay>plar> kalabilir.
Hipovolemi, dehidratasyon, hücre içi hacim de¤i-
flikli¤i, azalm>fl periferik damar direnci ya da zay>f mi-
yokard fonksiyonu nedeniyle oluflur. Miyokard bask>-
lanmas>n>, s>cakl>k ile indüklenen miyokard nekrozu
takip eder.
S>cak çarpmas> sonucu yayg>n damar içi p>ht>lafl-
mas> oluflabilir. P>ht>laflma mekanizmas>nda yer alan
proteinlerin denaturasyonu ile protrombin ve parsiyel
tromboplastin zamanlar>nda uzama görülebilir. Direkt
termal yaralanma, trombosit fonksiyon bozuklu¤u ile
sonuçlanabilir. Termal hasardan kemik ili¤indeki me-
gakaryositler de etkilenebilir. P>ht>laflma bozukluklar>
SSS'de kanamaya ve bu da ikincil nörolojik kötüleflme-
lere yol açabilir.
Termal yaralanmalarda direkt kas hasar> ve nekrozu
oluflur. Hem egzersizle iliflkili hem de egzersiz d>fl> s>cak
çarpmas>nda görülebilir. Fazla miktarda miyoglobin ve
kas enzimlerinin sal>n>m>yla rabdomiyoliz oluflur.
Tübüllere direkt termal hasar böbrek yetmezli¤i
ile sonuçlanabilir. Böbreklerin hipoperfüzyonu akut
tübüler nekroza neden olur. Do¤rudan toksik etkilerle
miyoglobinüri böbrek yetmezli¤ini art>rabilir.
S>cak çarpmas>nda beyinde oluflan direkt s>cak ha-
sar> ölüme yol açabilir. Beyin kanamas>, aspirasyon
pnömonisi, kalp yetersizli¤i, böbrek yetersizli¤i ve ka-
raci¤er yetersizli¤i di¤er ölüm ve morbidite nedenleri
aras>nda say>labilir.
S>cak Çarpmas>n>n Klinik Özellikleri
A. Belirtiler ve Bulgular--
S>cak çarpmas> bilinç
kayb> ile aniden ortaya ç>kabilir ve bafl a¤r>s>, sersem-
lik, kas kramplar>, bulant>, bay>lma gibi prodromal
belirtiler göstermeyebilir. S>cak çarpmas> s>cak ve k>-
zar>k deri ile iliflkiliyse de, hastalar>n yaklafl>k yar>s>
terlemektedir. Neredeyse bütün olgularda nörolojik
durumda bask>lanma vard>r ve ilk baflvuruda ço¤u has-
ta bilinçsizdir. Serebellar fonksiyon bozuklu¤u bulgu-
lar> ve epileptik nöbetler görülebilir. S>cak çarpmas>
hastalar>nda sinüzal taflikardi ve hipotansiyon s>kl>kla
mevcuttur. Dehidratasyonla beraber hipovolemi ço¤u
hastada bu de¤iflikliklere neden olur, ancak direkt ha-
sar ya da asidoz sonucu kalp fonksiyonlar>nda bozulma
ortaya ç>kabilir. S>cak çarpmas>n>n geç dönemlerinde,
akut solunum yetersizli¤i, böbrek yetersizli¤i ve ciddi
p>ht>laflma bozukluklar> oluflabilir.
B. Laboratuvar Bulgular--
S>cak çarpmas>n>n er-
ken dönemlerinde, sodyum, potasyum, fosfat, kalsi-
yum ve magnezyum serum konsantrasyonlar> genellik-
le düflüktür. Hemokonsantrasyon sonucu hematokrit
yükselir, geç dönemlerde rabdomiyoliz sonucu hiper-
potasemi geliflir. Bu durum ayr>ca CK, LDH ve AST
gibi serum enzimlerini yükseltir. S>cak çarpmas>n>n
geç evrelerinde p>ht>laflma ile ilgili de¤erlerde anor-
mallikler olabilir. Fibrin y>k>m ürünlerinin artmas>
yayg>n damar içi p>ht>laflma lehinedir ve kötü prog-
nozla iliflkilidir. Arter kan gaz> incelemelerinde, hiper-
ventilasyona ba¤l> solunumsal alkaloz ve derin meta-
bolik asidozun birlikteli¤i görülebilir. Yanl>fl yorum-
lamay> engellemek için, arter kan gaz>na s>cakl>k dü-
zeltilmesi yap>lmadan bak>lmal>d>r.
Ay>r>c> Tan>
Egzersizle iliflkili s>cak çapmas> tan>s> genellikle s>cak
ortamda yap>lan afl>r> egzersiz anamnezi temeline da-
yan>r. Atefl, hipotansiyon, taflikardi ve bilinç de¤iflik-
likleri olan yafll> hastalarda, sepsis mutlaka düflünül-
melidir. Ayr>nt>l> bir fizik muayene yap>l>p uygun
kültürler al>narak bu olas>l>k d>fllanmal>d>r. S>cak
çarpmas> nöroleptik malign sendromdan kesinlikle
ay>rt edilmelidir. Bu sendromdaki hipertermi, fenoti-
yazin, tioksantin ve butirefenonlar gibi antipsikotik
ilaçlarla ortaya ç>kar. Bu ilaçlar> alan yaklafl>k %1 has-
tada nöroleptik malign sendrom görülür ve etkin teda-
visi nondepolarizan kas gevfleticiler ve dantrolen ile
mümkün oldu¤undan tan>nmas> önemlidir.
S>cak çarpmas>n>n hipertermisi ile atefli de ay>rt
etmek önemlidir. Ateflli hastada, regülatuar ayar düze-
yi endojen ya da ekzojen pirojenler ile yükselir ve vü-
cut s>cakl>¤> yeni bir seviyede dengelenir. S>cak çarp-
mas>nda termoregülatuar mekanizma bozuklu¤u var-
d>r. Bunun için, s>cak çarpmas> hastalar>nda atefl düflü-
rücüler ve ateflli hastalar>n vücut s>cakl>¤>n>n düflürül-
mesinde kullan>lan periferik so¤utma genellikle etki-
sizdir.
S>cak Çarpmas>n>n Tedavisi
A. Vücut S>cakl>>n>n Hemen Düflürülmesi--
Hasta so¤uk bir ortama al>nmal>d>r. E¤er hasta bilinci
yerinde de¤ilse, endotrakeal entübasyon yap>lmal> ve
yeterli gaz de¤iflimini sa¤lamak amac>yla mekanik
ventilasyonla oksijen deste¤i verilmelidir. Hipovole-
miyi düzeltmek için s>v> tedavisi gerekmektedir. He-
men bütün olgularda s>v> dengesini takip için santral
venöz bas>nç monitörizasyonu gereklidir. Kalp fonksi-
yon bozuklu¤u olan yafll> hastalarda pulmoner arter
kateterizasyonu da gereklidir. H>zl> ilk müdahaleden
sonra, öncelik vücut s>cakl>¤>n>n düflürülmesindedir.
Hastay> so¤utmadaki en uygun yöntem tart>flmal>d>r.
Acil tedavi genellikle buzlu su, so¤uk su ya da buz tor-
balar> ile yüzeyel so¤utmadan oluflur. So¤uk su uygu-
lamas> buzlu suya dald>rma tedavisi kadar etkili ol-
makla birlikte hasta konforu aç>s>ndan daha de¤erli-
dir. Buzlu suya dald>rman>n dezavantajlar> aras>nda
periferik vazokonstriksiyon ve titreme say>labilir. Tit-
reme >s> üretimini ve metabolik ihtiyac> art>rd>¤>ndan
istenmez. Bu durumda, titreme depolarizan olmayan
kas gevfleticiler verilerek engellenir. Fenotiazinlerin
kullan>m>ndan kaç>n>lmal>d>r, çünkü toksisite riski ve
nöbet eflik de¤erinde azalma olas>l>¤> vard>r. So¤utma
için kullan>labilecek di¤er teknikler aras>nda intrave-
787
ÇEVRESEL YARALANMALARDA HASTALARIN BAKIMI