Akut kar>n, çözümlenip tedavi edilmedi¤inde hasta-
n>n sa¤l>¤>nda ciddi sorunlar oluflturabilecek patoloji-
leri tan>mlar. Yo¤un bak>m hastalar>nda birçok faktör
akut kar>n teflhis ve tedavisi zorlaflt>r>r.
Fizyoloji
Periton (viseral periton), bat>n içi organlar> ve kar>n
bofllu¤unu saran mezotel kökenli bir yap>d>r. Kar>n içi
organlar>n bütünlü¤ünü korur ve peritoneal s>v> ile
(normal<50 ml) kayganl>¤> sa¤lar. Organlar>n serbest
hareketi için periton yüzeyi pasif yar> geçirgen bir zar
gibi çal>flarak iki yönlü s>v> ve elektrolit de¤iflimini
sa¤lar. Peritonun diyafragmatik yüzeyi ileri derecede
özelleflmifltir. Üzeirndeki birçok geçifl yolu ile duktus
torasikusa, substernal lenf nodlar> ile lenfatik ak>m>
sa¤lar. Diyafragmatik yüzeyin emici görevi solunum
hareketleri ile artar. Bu yolla bat>n>n toplam lenfatik
ak>m>n %30'u sa¤lanm>fl olur. Böylece viseral pariye-
tal transüdasyon ve pariyetal peritoneal s>v> tutulumu
aras>ndaki dengenin sa¤lanmas>na yard>mc> olur.
Omentum, peritoneyal s>v>n>n ve partiküllerin
emiliminde rol oynar. Omentum oldukça hareketlidir
ve perfore olmufl organlar> ya da bakteriyel kolleksi-
yonlar> s>n>rlamada rol oynar.
Bat>n içi hastal>klara ba¤l> a¤r>lar somatik duysal
ve viseral otonomik yolaklar ile iletilir. Viseral a¤r>,
birincil olarak distansiyona ba¤l> oluflur, embriyolojik
geliflime ba¤l> olarak iletilir ve bu sinirler major
splanknik damarlara efllik ederler. Foregut (ön ba¤>r-
sak) k>sm>ndan kaynaklanan hastal>klar (örne¤in; öze-
fagus, mide, karaci¤er, pankreas, bilier yollar, duode-
num ve dalak) üst epigastrik bölgede a¤r>ya neden
olurken, midgut (orta ba¤>rsak)'a ait patolojiler (örne-
¤in; jejunum, ileum, appendiks ve sa¤ kolon) peri-
umblikal a¤r>ya, hindgut (son ba¤>rsak) k>sm>n> ilgi-
lendiren hastal>klar (örne¤in; sol kolon ve rektum) hi-
pogastrik bölgede a¤r>ya neden olurlar. Viseral a¤r> ti-
pik olarak kolik tarzdad>r ve lokalizasyonu tam olarak
belirlenemez. Buna karfl>n somatik a¤r> genelde de-
vaml>d>r ve do¤rudan parietal peritoneal irritasyonun
oldu¤u yere lokalizedir.
Bat>n içinden kaynaklanan a¤r>lar, nöral yolaklar
ya da anatomik komfluluklara ba¤l> olarak yans>yan
a¤r>ya neden olabilirler. Yans>yan a¤r>ya örnek olarak
dalak ya da karaci¤er kanamalar>na ba¤l> geliflen omuz
a¤r>s> (frenik sinir irritasyonuna ba¤l>) ve psoas apsesi-
ne ba¤l> kalça a¤r>s> gösterilebilir.
Patofizyoloji
Yo¤un bak>m hastalar> genel populasyon ile ayn> s>k-
l>kta apendisit, divertikülit ve tafll> kolesistit gibi has-
tal>klarla karfl>laflabilirler. Ancak bu hastalar altta ya-
tan birçok faktöre ba¤l> olarak daha karmafl>k ve nadir
görülen hastal>klarla karfl>lafl>rlar. Örne¤in; yak>n za-
manda cerrahi geçiren, özellikle ba¤>rsak anastamozu
yap>lan hastalarda bat>n içi apse ya da ince ba¤>rsak
obstrüksiyonu görülebilir.
fiokta, kan ak>m>n>n azalmas>na ba¤l> olarak me-
zenterik iskemi, tafls>z kolesistit ve bakterilerin ba¤>r-
saktan translokasyon riskinde art>fl görülür. Hastan>n
daha önce ald>¤> ya da almakta oldu¤u antibiyotik te-
davisine ba¤l> olarak Clostridyum diffiisile koliti gibi
dirençli mikroorganizmalar>n afl>r> ço¤almas>na ba¤l>
hastal>klar görülebilir. Kritik hastalar>n besleneme-
mesine ba¤l> olarak tafls>z kolesistit, uzun süreli opio-
id kullan>m>na ba¤l> olarak da kolonik psödoobstrük-
siyon (Ogilvie's sendromu) geliflebilir.
Çoklu medikal tedavi uygulanan ve birçok giri-
flimde bulunulan hastalarda iyatrojenik komplikasyon
geliflme riski daha fazlad>r. Parasentez ya da torasentez
yap>l>rken istenmeyen viseral yaralanmalar geliflebilir.
Beklenen h>zda iyileflme göstermeyen travma hastala-
r>nda gözden kaçan kar>n içi organ yaralanmas> düflü-
nülmelidir. Yak>n pH takibi ve farmakolojik profilak-
si ile stres gastriti ve stres ülserlerinde azalma görülse
de yine bu hastal>klar gözard> edilmemelidir.
696
Akut Kar>n
32
Allen P. Kpng, MD
Micheal J. Stomas, MD
Çeviri: Dr. Nihan Turhan, Dr. Kaya Yorganc>