background image
H
astan>n öyküsü ve fizik muayenesi gastrointestinal sistemdeki paraziter infeksiyonlara dair ipuç-
lar> sa¤layabilir. Özellikle AIDS'li hastalarda, su kökenli salg>nlarda, krefl/anaokulu çal>flanlar>nda,
kamp ve yak>n zamanda yolculuk yapanlarda, besin zehirlenmesi ile ilgili salg>nlarda; epidemiyolo-
jik iliflki veya yolculuk öyküsü ile desteklenen diyare, kar>nda gaz, fliflkinlik, kilo kayb> veya aç>kla-
namayan eozinofili bulgular>, d>flk> örneklerinin parazitler ve yumurtalar> (P/Y) aç>s>ndan incelen-
mesini gerektirir.
Bu amaçla; trofozoit hareketlerinin görülmesi için do¤rudan boyas>z bak>; parazitin daha kolay
görülebilmesi için d>flk>n>n yo¤unlaflt>r>lmas>; parazit yumurtalar> veya larva dönemindeki morfolo-
jinin derinlemesine incelenebilmesi için kal>c> boyal> preparat haz>rlanmas>, fleklinde özetlenebile-
cek üç farkl> ifllem uygulan>r. Bu ifllemlerin her biri özel bir amaç için kullan>l>r ve yine her biri mik-
roskobik incelemenin önemli bir basama¤>n> oluflturur. Ayr>ca, Giardia lamblia, Cryptosporidium
parvum, Entamoeba histolytica/dispar
gibi özel bir patojenden flüphe edildi¤inde mikroskobik incele-
me yerine veya mikroskopik inceleme yan> s>ra ticari immunodiagnostik kitler de kullan>labilir.
flk> örne¤i say>s> ve s>kl>¤>, kuflkulan>lan parazite göre de¤iflir. Barsak pa-
razitlerinin saptanmas>nda duyarl>l>¤> artt>rmak için parazitoloji kitaplar> ve laboratuar k>lavuzlar>-
n>n ço¤unda, farkl> zamanlarda al>nm>fl en az üç d>flk> örne¤inin incelenmesi önerilmektedir. Bu
öneri, daha çok say>da örnek incelenmesinin tan>sal duyarl>l>¤> artt>rd>¤>n> gösteren çal>flmalara da-
yanmaktad>r. Bu durum, parazitlerin farkl> dönemleri ile ilgili yap>lar>n d>flk> ile at>l>mlar>n>n farkl>
h>zlarda olmas> ile ilgilidir. Örne¤in, Ascaris, kancal> kurtlar veya Trichuris sabit bir h>zda yumurta
b>rakan parazitlerdir. Bu nedenle d>flk>da her gün yumurta bulunmaktad>r. Di¤er parazitler özellik-
le, E.histolytica, E.dispar gibi protozoa ve Strongyloides stercoralis gibi helmintler, sporadik olarak
d>flk> ile ç>karlar. fiiztozomiyazis, Diphyllobothrium spp ve Taenia spp. gibi baz> helmint infeksiyon-
lar>nda ise, parazit yumurtalar> d>flk>da aral>kl> olarak görülür. Baz> durumlarda magnezyum ve kal-
siyum karbonat gibi barsak motilitesini artt>ran ve d>flk>y> yumuflatan ajanlar, amipler, Giardia, ve
Strongyloides gibi baz> parazitlerin saptanmas>n> kolaylaflt>r>r ve klinik olarak kuflkulan>ld>¤> halde
d>flk> örneklerinin negatif oldu¤u durumlarda kullan>labilir.
Bunun d>fl>nda birçok ilaç ve madde d>flk> incelemesini bozabilir. Demir, bizmut tuzlar>, mine-
ral ya¤, d>flk> incelemesini bir hafta hatta daha uzun bir süre ile etkilerler. Baryum, boyalar, iyot so-
lüsyonlar> ve antibiyotikler birkaç hafta süre ile inceleme problemlerine yol açarlar. Mikroskobik in-
celeme için normal d>flk>lama örne¤i ye¤lenir. Örnek, genifl a¤>zl> temiz bir kap veya kutu içine top-
lanmal>d>r. parazitler için zararl> oldu¤u için d>flk> örne¤i ile kar>flmamal>d>r. D>flk> örnek-
leri tuvaletten al>nmamal>d>r çünkü su baz> yumurtalar ve özellikle protozoonlar>n fleklini bozmak-
tad>r. D>flk> yumuflak veya sulu ise, incelemenin h>zl> olmas> veya polivinil alkol (PVA) ya da %10
formalin ile fiksasyon yap>lmas> özellikle önem tafl>r. Formalin, yumurtalar>, kistleri ve larvalar> di-
rekt inceleme ve yo¤unlaflt>rma ifllemleri s>ras>nda korurken, PVA kistler ve trofozoitleri kal>c> bo-
yama için sabitlemede kullan>l>r. Hemen incelenemeyecek veya sabitlenemeyecek örnekler 4ºC
(39ºF)'de saklanmal>d>r. Buzdolab>na kald>r>lan örneklerin dondurulmamas>na özen gösterilmelidir.
Hastan>n hekimi örne¤i laboratuvara göndermeden önce incelemek isteyebilir. Koyu renkli d>fl-
k>, üst gastrointestinal sistem kanamas>n> gösterebilir. Buna karfl>n, taze (parlak k>rm>z>) kan genel-
likle alt seviyeden kanamay> iflaret eder. Baz> paraziter infeksiyonlarda, örne¤in E.histolytica infeksi-
441
70
PARAZ
YUMURTALARININ SAPTANMASI <Ç
DIfiKI ÖRNEKLER
Çeviri: Dr. Zeynep Gülay