background image
7
EKSTRASELÜLER SIVI HACMDE/ERLEND
Genel Bilgiler
Ekstraselüler s>v> hacmi bozukluklar> sodyum dengesi
ve toplam vücut sodyum içeri¤inin bozuklu¤udur.
Hacim kontraksiyonu ve hacim ekspansiyonu terimi
genellikle, ekstraselüler s>v>n>n(ECF) kontraksiyonu
ve ekspansiyonudur. Çünkü ECF hacim kontrol sis-
temleri, plazma ozmolalitesini düzenleyen sistemler-
den tamamen ayr>d>r. ECF hacim bozukluklar> su den-
gesi bozukluklar>ndan genellikle ay>rtedilir. Dehidra-
tasyon terimi, ECF hacim yoklu¤unu belirtmek için
kullan>l>r; k>saca, ECF hacminden ziyade su yoksunlu-
¤unu(diabetes insipidus gibi) göstermek için kullan>-
l>r.
Normal bireylerde, ECF s>v> genifllerse, böbrek
afl>r> miktarda sodyum ve su ekstrete eder, böylece,
ECF hacmi normale gelmektedir. Ödematöz hastalar-
da böbre¤in nas>l sodyum ve su tutmaya devam etti¤i
anlafl>lamam>flt>r. Ne total ECF ne de onun interstisyel
komponenti, generalize ödemi olan hastalarda her iki-
si de genifller, böbrekte sodyum ve su at>l>m>n> düzen-
ler. Ancak, total ECF ve interstitial s>v> hacmi d>fl>nda
baz> vücut s>v> kompartmanlar> renal sodyum ve su
at>l>m>n> düzenlemek zorundad>r.
Efektif kan hacmi terimi bilinmeyen bir yol ile
böbre¤i uyaran tan>mlanmam>fl vücut s>v> kompart-
man> olarak, ECF hacminde geniflleme olmas>na ra¤-
men sodyum ve su retansiyonunu tetikleyen bir güç
olarak icat edilmifltir. Düflük at>ml> kardiyak yetmez-
likte, böbre¤in kardiyak at>mdaki azalmaya yan>t ola-
rak sodyum ve su tutmas> olarak aç>klanabilir. Bu dü-
flünce, yine de generalize ödemi tam olarak aç>klama-
maktad>r, çünkü normal ya da artm>fl kardiak at>m vo-
lümü olan ço¤u dekompanse sirozu olan hastada sod-
yum ve su retansiyonu olur. Dolafl>mdaki plazman>n
venöz komponentinin renal sodyum ve su at>l>m>n>
düzenleyici oldu¤u san>lmaktad>r çünkü sol atrial ba-
s>nçta artman>n, vazopressin supresyonu, atrial ve B-
tip natriuretik peptid sekresyonunda art>fl arac>l>¤> ile
su ve sodyum diürezine neden oldu¤u bilinmektedir.
Bu faktörler de tam olarak ECF volüm regülasyonunu
aç>klayamamaktad>r, çünkü renal sodyum ve su retan-
siyonu, atrium ve dolafl>m>n venöz bölümündeki ba-
s>nçlarda art>fl>n oldu¤u kongestif kalp yetmezli¤inin
bir özelli¤idir.
Vücut s>v>s>n>n arteryel k>sm> renal sodyum ve su
at>l>m>n> düzenleyen etken olarak devam eder. Kardi-
yak at>m volümü ve periferik arteryel direnç [efektif
arteryel kan hacmi (EAKH)] aras>ndaki iliflkinin renal
sodyum ve su emilimini düzenledi¤i san>lmaktad>r.
Bu durum, kardiyak at>m volümünde azalma ya da ar-
teryel damarda vazodilatasyon, yetersiz arteryel dolu-
ma neden olur. Böylece sodyum ve su tutucu durumu
bafllat>r ve devam ettirir.
Arteriyel doluma yan>t veren olay>n iki temel bi-
lefleni vard>r. Bir tanesi çok h>zl>, nörohumoral ve sis-
temik hemodinamik cevab> içerir. Di¤eri ise yavaflt>r,
renal sodyum ve su retansiyonunu içerir. Ödematöz
hastada, hasta görüldü¤ü zaman, de¤iflik seviyelerde
bu kompansatuar cevap genellikle oluflur. Kardiyak
at>m volümünde azalma ya da periferik arteryel vazo-
dilatasyon yetersiz arterial dolumun bafllat>c>s>d>r. Her
iki durumda da kompansatuvar yan>t benzerdir ve
sempatik sinir sistemini, renin/ anjiotensin sistem ve
vasopressini uyar>r. Akut gastrointestinal kay>plarda
oldu¤u gibi ECF hacminde azalma ile yeterli sodyum
ve su retansiyonunun sa¤lanmas> kardiyak at>m volü-
münü normale getirir ve ödem oluflmadan önce renal
sodyum ve su retansiyonunu sonland>r>r. Düflük at>m
volümlü kardiyak yetmezli¤i olan hastalarda durum
böyle olmayabilir. Çünkü kompansatuvar yan>t kardi-
ak at>m volümünün normale gelmesini dahi sa¤laya-
maz. Çünkü yukar>da tan>mlanan kompansatuvar
olaylarda, ortalama arteriyel bas>nç arteriyel dolulu¤u
göstermede duyarl> de¤ildir.
Ekstraselüler Hacim
Bozukluklar>, Hipovolemi
ve Hipervolemi
2
David H. Ellison, MD
Çeviri: Dr. Musa Bali, Dr. Koray Uluda¤, Dr. Selvihan Baysal
Bölüm I. S>v> ve Elektrolit Bozukluklar