background image
E
mbriyolojik çal>flmalar, insan anatomisi ve çeflitli
konjenital hastal>k süreçlerini anlayabilmek için ya-
rarl> temel bilgileri sa¤lar. Geçti¤imiz birkaç dekat bo-
yunca, y>¤>nla moleküler bilgi ve yeni deney tekniklerinin
geliflimi sayesinde embriyoloji alan>nda devrim niteli¤inde
geliflmeler yaflanm>fl ve temel bilgi katlanarak büyümeye
devam etmifltir. Ancak, ürolojik cerrah gözüyle bak>ld>¤>n-
da; çeflitli konjenital problemlerin çözümünde, anatomik
embriyolojinin klasik ve tan>mlay>c> ö¤eleri halen önemli
bir baflvuru noktas> olmaktad>r. Bu bölümün amac> üroge-
nital sistem gelifliminin önemli gerçekleri hakk>ndaki;
önemli anatomik özellikleri aç>klay>p, bunlar> günümüz
moleküler bilgisi ile destekleyerek, öz ve iyi flekillendiril-
mifl bir sunum sa¤lamakt>r. Ürogenital sistemin geliflimi-
nin ana hikayesini aç>k ve anlafl>labilir yapmak amac> ile
moleküler tart>flman>n tan>mlay>c> embriyolojiden ayr> tu-
tulmas> konusunda yo¤un çaba harcanm>flt>r. Anahtar
olaylar>n canland>r>lmas>na yard>mc> olmak amac>yla çe-
flitli çizimler eklenmifl ve bu çizimler daha sonra konunun
tekrar gözden geçirilebilmesi için yeterli aç>klama ile des-
teklenmifltir (fiekil 111-1). Anahtar bilgilerin >fl>¤>nda çe-
flitli flematik yaklafl>mlar belirlenebilmifltir. Bu bölümün
amac> genitoüriner sistemde meydana gelen her konjenital
anomali için aç>klama yapmak olmay>p temel kavramlar>
vurgulayarak çözümlerine örnekler seçmektir.
BÖBRE/
Erken Geliflim
Memeliler intrauterin hayatta 3 böbrek geliflim gösterirler.
Embriyolojik böbrekler oluflum s>ras>na göre pronefroz,
mezonefroz
ve metanefroz olarak adland>r>l>rlar. böbrek uterus içinde kaybolur ve üçüncüsü kal>c> böbrek
haline gelir.
Embriyolojik olarak konufluldu¤unda, her
üç böbrek intermediate mezodermden oluflur. Notokord
ve nöral tüp oluflurken, orta hatt>n her iki taraf>nda bulu-
nan mezoderm üç alt bölüme farkl>lafl>r: Proksimal (so-
mit), orta ve lateral mezoderm (fiekil 111-2). Embriyo
transvers katlanmaya bafllarken, orta mezoderm proksi-
mal mezodermden uzaklafl>r ve embriyonik çöloma do¤ru
göç eder (gelecekteki periton). Ayn> anda, nefrojenik kord
ad> verilen bilateral longitüdinal mezodermal kitlelerin
ilerleyici kraniokaudal geliflimi görülür. Çölemik kavitenin
arka duvar>ndan bir ç>k>nt> olarak görülürken her bir kord
ürogenital kabart>y> oluflturur.
Pronefroz ve Mezonefroz
Memeli pronefrozu ilkel bal>¤>nkine efl, geçici ve fonksiyon
göstermeyen bir böbrektir. Pronefroz insanlarda ilk olarak
3. haftan>n geç dönemlerinde görülür ve 5. haftan>n bafl-
lang>c>nda tamamen dejenere olur. Pronefroz gelecekteki
boyun ve gö¤üs bölgesinin oldu¤u yerde 5 ile 7 çift parça
halinde geliflir (fiekil 111-3A). Pronefrik tübüllerin gelifli-
mi nefrojenik kordun kranial ucunda bafllar ve kuyru¤a
do¤ru ilerler. Her bir tübül olgunlaflt>kça, ba¤land>klar>
nefrojenik kanal parças> üzerinde hemen dejenere olmaya
bafllar.
memelilerde gerçek böbrek geliflimi (metanefroz) bafl-
layana kadar embriyonun boflalt>c> organ> olarak çal>-
fl>r
(bkz. fiekil 111-3B ve C). Dokuzuncu ve 10. somit
düzeylerinde pronefrozdan mezonefroza do¤ru kademeli
bir geçifl vard>r. Nefrik kanallar>n (ayn> zamanda Wolf ka-
nal> olarak tan>mlan>r)geliflim mezonefrik tübüllerin gelifli-
mini takip eder. Mezonefrik kanallar 24. gün civar>nda em-
briyonun dorsolateral bölümünde nefrojenik kordlara pa-
ralel bir çift solid doku yo¤unlaflmas> olarak görülebilir.
Kör distal uçlar> ilkel kloakaya do¤ru ilerler ve daha sonra
28. gün civar>nda kloaka ile yap>fl>r. Bu kanal oluflma du-
rumu daha sonra kranial olarak ters flekilde ilerler ve solid
yo¤unlaflmalar> ile gerçek mezenkimal kanal haline getirir.
Dördüncü haftada, mezonefrik kanallar>n belirmesinden
hemen sonra mezonefrik veziküller oluflmaya bafllar. Bafl-
lang>çta, kranial uçta, nefrojenik kordalar>n medial taraf>n-
da birkaç küresel hücre kitlesi oluflur. Bu farkl>laflma ka-
udale do¤ru ilerler ve 40-42 çift mezonefrik tübül oluflma-
s> ile sonuçlan>r. Ancak, bunlar>n sadece yaklafl>k 30 çifti
ayn> anda görülür. Çünkü, kranial yerleflimli tübüller 5.
hafta bafllang>c>nda dejenere olmaya bafllarlar. Dördüncü
aya kadar insan mezonefrozlar> hemen tamamen ortadan
kalkar ve sadece olgunlaflabilecek birkaç unsur kal>r. Me-
sonefrozun belirli unsurlar>, üreme sisteminin parças> ola-
rak, olgunlaflm>fl ürogenital sistemde bulunurlar.
Erkek-
lerde baz> kranial yerleflimli mezengial tübüller testis
2975
bölüm
111
Ürogenital Sistemin
Normal Geliflimi
John M. Park, MD
l
Jeffrey A. Cadeddu, MD
Çeviri: Dr. Ahmet Ali Sancaktutar
l
Dr. Haluk Söylemez
l
Dr. Mehmet Nuri Bodakç>
Böbre¤in Geliflimi
Mesane ve Üreterin Geliflimi
Genital ve Üreme Sisteminin Geliflimi