gelen fotonun enerjisi 1.02 MeV'dan yüksek oldu¤u zaman gö-
rülür. Bu olayda hedefin atom çekirde¤ine yak>n bir bölgede
gelen foton, enerjisini direkt olarak elekton-pozitron olacak fle-
kilde bir elektron çiftine aktararak kaybolur (fiekil 128-4). Rad-
yasyonun doku ile etkilefliminde etkin olan bu olaylar>n oluflu-
munda hedefin atom numaras> ve gelen fotonun enerjisi önem-
lidir. Gelen foton enerjisi 30 keV alt>nda oldu¤u zaman foto-
elektirik olay etkin iken 30 keV'tan itibaren 24 MeV'a kadar
olan enerjilerde Kompton etkisi sonras>nda ise çift oluflumu et-
kin olmaya bafllar. Elektron, proton, nötron ve di¤er yüklü par-
çac>k radyasyonlar d>fltaki orbital elektronlar yerine atomun
çekirde¤i ile etkileflirler.
Radyasyonun hücresel bazda radyobiyolojik etkileri ise
DNA üzerinedir.
1,2
Radyasyona ba¤l> oluflan DNA hasar> mito-
tik veya apoptotik ölümün gerçekleflmesine neden olabilir.
Oluflan bu hasar, tamir mekanizmalar> ile tamir edilebilirse
hücre yaflamaya devam ederken, tamir edilemedi¤i veya yanl>fl
edildi¤i durumda ise hücre ölümü gerçekleflir. Radyasyon bi-
yolojik materyal taraf>ndan abserbe edildikten sonra kritik he-
def olan hücre içindeki DNA üzerine direkt veya indirekt ola-
rak etki ederek DNA'da baz hasarlar> ve/veya k>r>klar> olufltura-
rak hasara neden olur (fiekil 128-5). Çift sarmal yap>daki DNA
k>r>klar> tek veya çift k>r>k fleklinde olabilir. Tek k>r>klar hücre
taraf>ndan tamir mekanizmalar> ile tamir edilebilirken, çift k>-
r>klar genelde hücrenin ölümü ile sonuçlanmaktad>r. Direkt
etkide, uygulanan radyasyon direkt olarak DNA'y> etkileyip
sarmal k>r>¤>na neden olmaktad>r. Radyasyonun birim yolda
kaybetti¤i ortalama enerji miktar> olarak tan>mlanan Lineer
Enerji Transferi (LET)'i yüksek olan radyasyonlar (nötronlar,
alfa partiküller gibi) bu flekilde etki ederler. Foton ve elektron-
lar ise düflük LET'li radyasyonlard>r. ise absorb-
lanan radyasyon hücredeki di¤er atom ve moleküllerle (insan
vücudunun 2/3'ünün su olmas> nedeniyle özellikle su ile) etki-
leflerek serbest radikallerin (hidroksil radikalleri (OH
-
), hidro-
1038
K
ISIM
11
Radyasyon Onkolojisi
Elektromanyetik spektrum.
fiEK
Fotoelektrik olay.
fiEK
Kompton olay>.
fiEK
Atom
Fotoelektron
Atom
Foton
Foton
Foton
Kompton
elektron