background image
jen atomu (H
+
), hidrojen peroksidaz (H
2
O
2
)) oluflmas>na ne-
den olur. Oluflan bu serbest radikaller DNA'da hasar yarat>r.
1906 y>l>nda iki Frans>z radyobiyolog Bergonie ve Tribon-
deau taraf>ndan hücre ve dokular>n radyoduyarl>l>klar>n>n
farkl> oldu¤u kavram> ortaya at>ld>.
3,4
Bu iki biyolog h>zl> bölü-
nen hücrelerin ve geliflimini tamamlama evresindeki hücrele-
rin radyasyona daha duyarl> oldu¤unu belirttiler. 1914'lerde ise
fraksiyonasyon kavram> ortaya at>lm>flt>r.
5
Koç testislerinin tek
doz yerine bölünmüfl dozlar ile >fl>nlanmas> sonucunda sper-
matogenez azal>rken skrotal ciltte belirgin hasar oluflmad>¤>
gözlenmifltir. Burada testisler büyüyen tümör, cilt ise doz s>n>r-
lay>c> organ gibi de¤erlendirilmifltir. Toplam dozun tek bir se-
ferde verilmesi yerine bölünmüfl dozlar fleklinde verilmesine
fraksiyonasyon denir. Radyoterapide fraksiyonasyonun teme-
lini "Radyoterapinin 5 R"si oluflturur. Bunlar Repopülasyon
(tekrar ço¤alma), Repair (tamir), Redistribüsyon (tekrar da¤>-
l>m), Reoksijenizasyon (tekrar oksijenlenme), Radyoduyarl>-
l>kt>r. K>saca bahsetmek gerekirse, "Repopülasyon" (tekrar ço-
¤alma)da tümör ve sa¤lam doku hücreleri radyasyona maruzi-
yet s>ras>nda da bölünerek ço¤almaya devam eder. Bu ço¤alma
normal dokularda yan etkilerin tamiri aç>s>ndan önemliyken,
tümör dokusunda ise yokedilmesi gereken tümör hücresinde
art>fl nedeniyle tedavi aleyhinedir. "Repair" (tamir) ile radyas-
yon maruziyeti sonras> tümör hücrelerinde genellikle letal
(ölümcül), normal dokularda ise subletal hasar oluflur. Fraksi-
yonlar aras>ndaki süreler subletal hasarlar>n tamirine olanak
tan>r. Hücre siklusundaki hücrelerin radyasyona duyarl>l>klar>
farkl>l>k gösterir. Hücre siklusunun geç G2 ve mitoz fazlar> rad-
yasyona en duyarl> faz iken S faz> en dirençli faz> oluflturur.
"Redistribüsyon" (tekrar da¤>l>m)da fraksiyone radyasyon uy-
gulamas>nda fraksiyonlar aras> sürede hücre siklusu ilerlemeye
devam etti¤i için dirençli fazdaki hücreler duyarl> faza do¤ru
ilerler ve radyoterapinin etkinli¤i artar. Yap>lan çal>flmalar hi-
poksik hücrelerin radyasyona daha az duyarl> oldu¤unu göster-
mifltir.
6,7
Radyasyona ilk maruziyette damara yak>n yerleflmifl
ve oksijenlenmesi daha iyi olan hücreler ilk olarak etkilenir.
Fraksiyonlar aras> sürede "Reoksijenizasyon" (tekrar oksijen-
lenme) ile bu etkilenen oksik hücrelerin yerini hipoksik hücre-
ler alacak ve damara daha yak>n olacaklar> için daha iyi oksijen-
lenerek radyasyona daha duyarl> hale geleceklerdir. Tüm bun-
lar>n yan>s>ra baz> tümörler radyasyona kendi do¤alar> gere¤i
daha duyarl>d>r (Radyoduyarl>l>k).
2,8
Kanserli olgular>n %50-60'> tedavi sürecinin herhangi bir
aflamas>nda radyoterapiye gereksinim duyar. Kanser tedavisin-
de temel amaç, çevre normal dokulara en az hasarla tümör hac-
mine maksimum dozun verilmesi, sonuç olarak da tümör era-
dikasyonu, kabul edilebilir bir bedel ile yaflam>n uzat>lmas> ve
daha iyi bir yaflam kalitesi sa¤lanmas>d>r. Radyobiyolojik ola-
rak, yaflayan bir tümör hücresi s>n>rs>zca bölünebilme özelli¤i-
ne sahiptir ve e¤er bölünüp üreyebilme veya koloni olufltura-
bilme özelli¤ini kaybederse ölü olarak kabul edilir. Bu nedenle
tümör kontrolü ancak tümörlü dokuda tüm yaflayan hücreler
öldü¤ünde elde edilebilir. Radyasyonla hücre ölümü dozla eks-
ponansiyel olarak artar. Bu nedenle radyoterapide daha yüksek
dozlara ihtiyac>m>z vard>r. Ancak bizim için yüksek dozlarla
tümör kontrolünü elde ederken normal dokular doz s>n>rlay>c>
bir önem kazanmaktad>r. Bu temel amaca hizmet etmek üzere
radyoterapi uygulan>fl flekilleri, amaçlar> ve di¤er tedavi moda-
liteleri ile kombinasyonuna göre afla¤>da k>saca belirtildi¤i fle-
kilde grupland>r>l>r:
Uygulan>fl fiekillerine Göre
1. Eksternal Radyoterapi. fl>ndan
tedavi cihazlar> ile uygulanan radyoterapi fleklidir.
2. Giriflimsel yöntemler
ve özel radyoterapi gereçleri kullan>larak radyasyon kay-
1039
B
ÖLÜM
128
Jinekolojik Onkoloji Eksternal Radyoterapide Temel Prensipler
Çift oluflumu.
fiEK
Radyasyonun DNA üzerine direkt-indirekt etkisi.
fiEK