background image
Jinekolojik en ölümcül kanser olan epitelyal over kanseri, ABD'
de her y>l 26500 yeni olguya ve 16000 kiflinin ölümüne neden
olmaktad>r. Hayat boyu over kanser riski 1:71 olup ço¤u ölüm-
le sonlanmakd>r ve genel olarak bir kad>n>n yaflam> boyu inva-
ziv over kanserinden ölüm riski 95'te birdir. Hastal>kla ilgili
olarak iyi olan 4'te 3'ü tan>dan sonra en az 1 y>l yaflayacak iken,
kötü olan ise 4'te 3'ünün tan>dan sonra 5 y>l içinde ölecek ol-
mas>d>r.
1
En yüksek insidans endüstrileflmifl bat>l> ülkelerdedir. Mi-
nör epidemiyolojik risk faktörleri düflük parite, infertilite, er-
ken yaflta menarfl, geç menopozdur. Etyolojisinde çeflitli hipo-
tezler ileri sürülmüfltür: Kesintisiz ovulasyon, hipofizer gona-
dotropin, androjen/progesteron, ovaryan stromal ve inflamas-
yon hipotezleri öne sürülen hipotezlerdir.
2-3
Over kanserinin orijini için en s>k kabul edilen aday doku
glandüler yap> içermeyen tek katl> yass> epitelden oluflan over
yüzey epitelidir. Günümüzde ovaryan karsinogenez modeli öne
sürülmüfl olup buna göre tip I ve II olmak üzere 2 grup tan>m-
lanm>fl olup; endometriyozisin de dahil oldu¤u öne sürülen tip
I' de yavafl seyirli, iyi tan>mlanm>fl öncü "borderline" lezyonla-
r>n varl>¤> söz konusu olup, K-ras, BRAF, PTEN ve beta-catenin
genlerinde mutasyonlar tespit edilmifltir. Tip II tümör ise öncü
lezyonu olmayan agresif, h>zl> seyirli kanserler olup, TP53 mu-
tasyonu ile karakterizedir ve de novo karsinogenez gösterirler.
Bu grup yüksek gradeli seröz karsinomlar> içerir.
4
Fonksiyonel endometriyumun uterus d>fl>na yerleflmesi
olarak bilinen endometriyozisle ba¤lant>l> olarak geliflen over
kanserleri tipik over kanserlerinden farkl> olarak daha çok flef-
faf hücreli ve endometrioid alt gruplardan oluflur ve daha erken
evrelerde tan> konulup prognozu daha iyi seyirlidir.
5
Dünya Sa¤l>k Örgütü günümüzde endometriyozisi over tü-
mör s>n>flamas>nda `tümör benzeri lezyon' olarak kabul etmek-
tedir. Bununla beraber yak>n dönemdeki çal>flmalarda endo-
metriyozis gerçekte klonal lezyon olarak öne sürülmektedir.
6
X
kromozom ba¤lant>l> polimorfizm kullan>larak yap>lan klona-
lite analizinde endometriyotik kistlerdeki epitelyal hücrelerin
ço¤u monoklonaldir.
7
Over d>fl> endometriyozis olgular>n>n
klonal analizinde ise endometriyotik odaklarda az oranda mo-
noklonal lezyon saptanm>flt>r. Buna göre endometriyal kistler-
deki epitelyal hücreler monoklonal iken küçük endometrial
odaklar poliklonal geliflim göstermektedir. Ayr>ca bu klonal
analizlerde endometriyotik hücrelerde hastal>¤>n neoplastik
dönüflümüne neden olabilecek çeflitli genetik anormallikler bu-
lunmufltur. Fluoresan in-situ hibridizasyon, karfl>laflt>rmal> ge-
nomik hibridizasyon, veya mikrosatellit genetik analizleri ile
kromozom 1p, 9p, 11q, 17p, ve 22q'da heterozigosite kayb> ve
17q amplifikasyonu gibi yine hastal>¤>n klonal evrimini göste-
ren genomik anormallikleri ortaya ç>kard>.
8
Sato ve ark. endo-
metriyoziste PTEN'de somatik mutasyon rapor etmifllerdir.
9
Böylece yayg>n olarak kabul edilen görüfle göre endometriyozis
ve özellikle de endometriyotik kist neoplastik bir hastal>k ve so-
nuçta premalign potansiyele sahiptir.
ENDOMETRKANSERPATOLOJ
ndan 1927 y>l>nda endometriyozis ve
over kanseri iliflkisi öne sürülmüfl olup endometriyozisten kan-
ser dönüflümünü tespit eden kriterleri öne sürmüfltür.
10
Daha
sonralar> Scott benign endometriyozise komflu alanda malign
dokunun morfolojik olarak gösterilmesi ile ilgili daha kesin ta-
n>sal kriterler ileri sürmüfltür.
11
Birçok araflt>rmac> endometriyozisle bir arada oluflan ovar-
yan kanserde allel tiplemesi uygulam>fl ve ço¤u olguda ortak ge-
netik de¤iflimler ortaya koymufllard>r.
12-13
Bunlar benign görünen endometriyozisin genetik defektler
içerdi¤inin ve over kanserinin bu lezyonlardan ortaya ç>kabile-
ce¤inin moleküler kan>tlar>n> sa¤lar.
ENDOMETRTRANSFORMASYONUNDA ATENDOMETR
Endometriyozisteki epitel bazen silyal>, ezinofilik, hobnail,
skuamöz ve musinöz metaplazi gibi metaplastik de¤iflimler
gösterir. Gözlemciler aras>nda bu de¤iflimlerin s>kl>¤> farkl>l>k-
lar göstermekle beraber dikkatli gözlemle bu de¤iflikliklerin
s>kl>kla izlendi¤i saptanm>flt>r. Metaplastik epitel zaman zaman
spesifik karsinomlar ile morfolojik özellikler paylaflmakla bera-
ber tümör gelifliminde bu metaplazinin biyolojik anlam> net
de¤ildir.
14-15
Bununla beraber de¤iflmifl epitel bir kez atipi göstermifl ise
endometriyozisin malign transformasyonu olarak yorumlana-
213
22
Endometriyozis
ve Kanser
Dr. Gö¤flen Önalan