background image
Statik ve dinamik faktörler patellay> laterale çekme e¤ili-
mindedirler. Kuadrisepsin patellay> çekti¤i yön ile patellar
tendonun do¤rultusunun patella ortas>nda birleflmesi ile
oluflan Q aç>s>n> ilk olarak Brattström tan>mlam>flt>r. Klinik
olarak bu aç> spina iliaka anterior süperiordan patella orta
noktas>na çizilen çizgi ile tüberositas tibiadan yine patella-
n>n orta noktas>na çizilen çizgi aras>nda oluflan aç>d>r (fiekil
45-1). Bu ölçümün do¤ru olmas> için dizin 30 derece fleksi-
yona getirilerek patellan>n trokleaya tam olarak oturmas>
zorunludur. Q aç>s> erkeklerde 8-10 derece, kad>nlarda 15 ±
5 derece olmal>d>r. Bu valgus aç>s> diz ekstansiyona getirilir-
ken patellofemoral ekleme lateral kuvvet uygular. Bu aç>n>n
artmas>na sebep olabilecek faktörler; genu valgum, artm>fl
femoral anteversiyon, eksternal tibial torsiyon, lateral yerle-
flimli tüberositas tibia ve s>k> lateral retinakulumdur. Q aç>s>
ayr>ca aniden yön de¤ifltirme manevralar>nda oldu¤u gibi
dinamik olarak femurun tibia üzerinde internal rotasyonun-
da da artar. Q aç>s>n> art>ran bu faktörlerden herhangi biri
tekrarlayan patella ç>k>¤>n>n oluflmas>na neden olabilir.
Patellan>n anatomik fleklide ç>k>¤a katk>da bulunan bir
faktör olabilir. Afl>r> küçük veya displastik patella interkon-
diler oluktaki düzgün hareketinin bozulmas>na neden olabi-
lir. Yüksek patella (patella alta) birçok yazar taraf>nda tek-
rarlayan patella ç>k>¤>na ya da subluksasyonuna sebep olan
en önemli faktör olarak kabul edilir. Yine femoral kondille-
rin displazisi de nedenlerden birisidir. Hipoplastik lateral
kondile sahip hastalar patellan>n interkondiler oluktan late-
rale sublukse olmas>n> engelleyecek kemik destekten yok-
sundurlar.
Klinik Özellikler
Tekrarlayan ç>k>k ya da patellar subluksasyonu olan hastada
do¤ru bir hikaye hala en önemli tan> arac>d>r. Patellar prob-
lemler de¤iflik diz içi problemleri taklit edebilir. Yaralanma
mekanizmas>n>n do¤ru hikayesi, a¤r>n>n tipi ve yerleflimi
önemlidir. Tekrarlayan ç>k>¤> olan hastalar genellikle diz
çevresinde merdiven ve yokufl inip ç>kmakla belirginleflen
yayg>n a¤r>dan flikayet ederler. A¤r> ço¤u zaman dizin ön ta-
raf>nda lokalize edilir ve bazen keskin karakterli, fliddetli
olabilen künt bir a¤r> fleklinde tarif edilir. Dizde güvensizlik
hissi ve bazende boflalma, yerinden ç>kma hissi olabilir. Fi-
zik muayene bulgular> daha önce bahsedilen Q aç>s>n>n art-
mas>na sebep olan faktörleri içerir. ral krepitasyon al>nabilir ve dizde flifllik olabilir.
Muayene hasta oturur pozisyondayken patellar yüksek-
li¤in gözlenmesiyle bafllar. Patellan>n bu pozisyonda nor-
malden daha yatay durmas> patella altay> gösterir. Patella-
n>n dinamik hareketi oturur pozisyondaki hastan>n dizini
yavaflça ekstansiyona getirirken önden bakarak de¤erlendi-
rilir. Pozitif J bulgusu (diz tam ekstansiyona gelirken patel-
lan>n hafif laterale sublukse olmas>) patellada bir miktar
anormal hareket oldu¤unu gösterir. Aktif patellar hareket
muayenesi ayr>ca diz ekstansiyonda gevflek durumdayken
de yap>lmal>d>r. Kuadriseps kas> kas>l>rken patelan>n hare-
keti muayene edilir. Bu s>rada patella lateralden ziyade yu-
kar> hareket etmelidir. Hasta supin pozisyonunda ve diz ar-
kas>na konulan bir yükseltiyle 30 derece fleksiyonda tutu-
lurken Q aç>s> ölçülür. Medial stabilizasyonun %60'>n> sa¤la-
yan femoral oluk ve MPFL yetmezli¤i inferolateral yönlen-
dirme ile test edilir. Patellar ö¤ütme testi patellay> troklear
oluk içinde elle mediale, laterale, süperiora ve inferiora ite-
rek yap>l>r. Patellofemoral eklemde patolojik bir durum
mevcutsa bu testte anterior diz a¤r>s> ortaya ç>kar.
Korku testinde diz 20-30 derece fleksiyonda gevflek po-
zisyonda tutulurken patella laterale do¤ru sublukse edilme-
ye çal>fl>l>r. Hasta aniden a¤r> duyarak patellan>n laterale da-
ha fazla hareketine direnirse test pozitif olarak de¤erlendiri-
lir (fiekil 45-2). Ayn> manevra kontrollü olarak diz yavaflça
fleksiyon ve ekstansiyona getirilirken tekrarlan>r. Patella gör-
sel olarak kabaca dört kadrana ayr>larak bafl ve iflaret par-
maklar> aras>nda pasif olarak medial ve laterale harekete zor-
land>¤>nda patellan>n yerde¤ifltirmesinin miktar> gözlenir.
Bu muayene diz 0 ve 20 derece fleksiyondayken tekrarlan>r.
2656
K>s>m XIII · Spor Hekimli¤i
Q aç>s> (Insall JN, Falvo KA, Wise DW: Chondro-
malacia patellae: a prospective study, J Bone Joint Surg 58A:1,
1976'dan al>nm>flt>r).
fiekil 45-1
Q aç>s>
SIAS'a
do¤ru
Tibial
tüberositas
Patella
merkezi