background image
561
Bölüm 9
R
OBERT
K. H
ECK,
J
R.
Ç
EV
D
R.
fi
ENER
Ö
ZBÖLÜK
Amputasyonlar>n
Genel Prensipleri
S>kl>k ve endikasyonlar
..................
562
Periferik damar hastal>¤> ................
562
Travma................................................
562
Yan>klar ..............................................
564
Donma ................................................
564
Enfeksiyon..........................................
565
Tümörler ............................................
566
Amputasyonun cerrahi
prensipleri
..................................
567
Amputasyon seviyesinin
belirlenmesi ................................
567
Teknik bilgiler....................................
568
Deri ve kas flepleri ..............................
568
Hemostaz..............................................
569
Sinirler ................................................
569
Kemik ..................................................
569
Aç>k amputasyonlar ........................
569
Cerrahi sonras> bak>m ......................
569
Komplikasyonlar
..............................
571
Hematom............................................
571
Enfeksiyon..........................................
571
Yara yeri nekrozu..............................
571
Kontraktürler ....................................
572
A¤r> ....................................................
572
Cilt problemleri ................................
573
Çocuklarda amputasyonlar
............
573
Amputasyon cerrahi müdahalelerin en eskisidir. Tarihsel
geliflimine bakt>¤>m>zda, savafllar>n kötü sonuçlar>na ba¤l>
olarak, amputasyon cerrahisi tekniklerinde ve protez tasar>-
m>nda dikkate de¤er geliflmeler olmufltur. Anestezi almam>fl
hastada erken cerrahi amputasyon, ekstremiteyi h>zla uzak-
laflt>rmada basit bir yoldur. Aç>k b>rak>lan güdük ucunda
kanama kontrolu, ezilerek ya da kaynam>fl ya¤ içine bat>r>la-
rak sa¤lan>yordu. Bu ifllemlere ba¤l> olarak ölüm oran>n>n
yüksekli¤i önemli bir sorundu. Hayatta kalan hastalar>n gü-
dük uçlar> ise protez için uygun de¤ildi.
Damar ba¤lamay> ilk kullanan Hipokratin bu tekni¤i ka-
ranl>k ça¤lar boyunca unutuldu, fakat 1529'da Frans>z aske-
ri cerrah olan Ambrose Pare taraf>ndan tekrar kullan>lmaya
baflland>, yine Pare arter forsepsleri kullanmaya bafllad>. Bu
uygulama ile belirgin olarak ölüm oran>n azalmas> yan>nda
daha fonksiyonel güdükler de oluflturulmufltur. O, yine bu
evrede daha sofistike protezler dizayn etti. Daha ileri gelifl-
meler Morel'in 1674'de turnikeyi ve Lord Lister'in 1867'de
antiseptik tekni¤i tan>tmas> ile mümkün olmufltur. Ondoku-
zuncu yüzy>l>n sonlar>nda kloroform ve eterin genel aneste-
zide kullan>lmaya bafllanmas> ile cerrahlar, ilk defa uygun
seviyede, sa¤l>kl> ve fonksiyonel güdük uçlar> elde etmeyi
baflarm>fllard>r.
Birleflik Devletler'de, 1940'l> y>llarda gazilerin protezle-
riyle ilgili yo¤un yak>nmalar> ordunun en bafl>ndaki cerrah
olan Norman T. Kirk'in Bilim Ulusal Akademisi'ne dönmesi-
ne sebep olmufltur. Bunun sonucunda da, Suni Aza Tavsiye
Komitesi, Protez Araflt>rma Kurulu ve nihayet Protez Arafl-
t>rma ve Gelifltirme Komitesi s>rayla hayata geçirilmifltir.
Bugün ünversite programlar>da fedaral yönetimler tara-
f>ndan desteklenen protez araflt>rmalar> devam etmektedir
Biyoloji ve fizyolojinin daha iyi anlafl>lmas> ile cerrahi teknik
ve postoperatif rehabilitasyon geliflmifltir. Biyomekanik yeni
materyaller protez dizayn>nda büyük oranda geliflme sa¤la-
m>flt>r. Sonuçta tüm bu ilerlemeler amputasyonlu hastalar>n
daha yüksek aktivitede bulunmas>n> sa¤lam>flt>r. Daha önce-
den tekerlekli sandalyeye mahkum olan yafll> hastalar, hare-
ket yetene¤ini yeniden kazanm>fllard>r. Genç hastalar ise
flimdilerde özel nitelikli protezlerden faydalanmak suretiyle
koflma, golf oynama, kayak yapma, uzun yürüyüfl, yüzme
ve di¤er yar>flmal> sporlara kat>labilmektedirler.
Hepsinden önemlisi art>k amputasyonlar, amputasyon
cerrahi prensiplerini bilen ve ameliyat sonras> protez dizay-
n> konusunda bilgili cerrahlar taraf>ndan yap>lmaktad>r.
Amputasyon, tedavinin baflar>s>zl>¤> olarak de¤il hastan>n
daha rahat bir hayata dönüflünün ilk basama¤> olarak de¤er-
lendirilmelidir. Cerrahi prosedür iyi planlanmal> ve di¤er
rekonstrüktif prosedürlerde oldu¤u gibi ayn> titizlik ve dik-
katle yap>lmal>d>r.