background image
ANATOM<
Diz; anatomik yap>s>, d>fl etkenlere aç>k olmas> ve birçok ifl-
levi olmas> nedeniyle en s>k yaralanan eklemlerden birisidir.
Diz yaralanmalar>n>n anlafl>lmas> için normal diz anatomisi-
nin anlafl>lmas> gerekir. Her ne kadar daha çok diz ba¤lar>-
n>n üzerinde durulmuflsa da, ilintili kaslar ve tendonlar>n
deste¤i olmaks>z>n, ba¤lar diz stabilitesini sürdürmede ye-
tersiz kal>rlar. Diz etraf>ndaki yap>lar üç ana grupta s>n>flan-
d>r>lm>flt>r: kemik yap>lar, eklem d>fl> yap>lar ve eklem içi ya-
p>lar.
Kemik Yap>lar
Dizin kemiksel yap>lar> üç bilefleni içerir: patella, femurun
distal kondilleri, proksimal tibial plato veya kondiller. Diz
bir mentefle eklem olarak de¤erlendirilse de, fleksiyon ve
ekstansiyon hareketlerine ilave olarak diz hareketlerinin ro-
tasyonel hareketlerinin de olmas>ndan dolay>, asl>nda diz
eklemi bir mentefleden daha karmafl>kt>r. Femoral kondiller,
eksantrik olarak e¤ri iki yuvarlak ç>k>nt>d>rlar. Kondiller öne
do¤ru düzleflerek daha genifl temas yüzeyi ve yük iletimi
sa¤larlar. Kondillerin femur diafizine göre öne do¤ru yap-
t>klar> ç>k>nt> çok azd>r, daha çok arkaya do¤ru ç>k>nt> yapar-
lar. Ön tarafta kondillerin aras>nda bulunan oluk patellofe-
moral oluk veya troklead>r. Arka tarafta kondiller interkon-
diler çentikle ayr>l>rlar. Medial kondilin eklem yüzeyi lateral
kondilinkine göre daha uzundur fakat lateral kondil daha
genifltir. Lateral kondilin uzun ekseni esas itibariyle sagital
plan boyunca yönelmifltir buna karfl>n medial kondil genel-
likle sagital plana yaklafl>k olarak 22 derece aç> yapar.
Tibian>n genifllemifl proksimal k>sm>, femoral kondiller
ile eklem yapan kondiller veya platolar olarak adland>r>lan
iki yass> eklem yüzeyi oluflturur. Bunlar orta hatta eminensi-
a interkondilarisin medial ve lateral tüberkulum interkondi-
larisleri ile ayr>lm>fllard>r. Eminensia interkondilarisin ön ve
arkas>nda çapraz ba¤lar ve menisküsler için yap>flma yeri
görevi üstlenen alanlar vard>r. Lateral tibial kondilin arka
duda¤>, lateral menisküsün diz fleksiyonu esnas>nda arkaya
do¤ru kayd>¤> yuvarlat>lm>fl aland>r.
Dizin eklem yüzeyleri birbiriyle uyumlu de¤ildir. Medi-
al tarafta, femur tibia ile düz bir yüzey üzerindeki bir teker-
lek gibi bir araya gelirken, lateral tarafta ise bir kubbe üze-
rindeki tekerlek gibi bir araya gelirler. Sadece di¤er yumu-
flak dokular ile uyum içinde çal>flan ba¤lar diz için gerekli
stabiliteyi sa¤larlar.
Patella, proksimal kutbu, distal kutbundan daha genifl
olan hemen hemen üçgen fleklinde sesamoid bir kemiktir.
Patellan>n eklem yüzeyi dikey bir ç>k>nt> ile daha küçük me-
dial ve daha büyük lateral faset yüzeylere ayr>lm>flt>r. Diz
ekstansiyondayken patella femoral olu¤un süperior eklem
kenar> üzerine oturur. Ekstansiyonda patellan>n lateral fase-
tinin distal k>sm>, lateral femoral kondille eklemleflir, fakat
medial patellar faset, medial femoral kondil ile ancak diz
tam fleksiyona ulaflt>¤>nda eklemleflir. 45 derece fleksiyonda
temas yüzeyi eklem yüzeylerinin orta k>sm>n>n proksimali-
ne kayar. Diz tam fleksiyondayken her iki fasetin proksimal
k>s>mlar> femurla temas halindedir, fleksiyon ve ekstansiyon
esnas>nda patella femoral kondillere göre 7-8 cm hareket
eder. Diz tam fleksiyondayken medial fasete daha fazla ba-
s>nç uygulan>r.
Dizdeki kemik yap>lar> ve aralar>ndaki iliflkiyi etkileyen
travmalar eklemin düzeninin bozulmas>na neden olur. Bu
yap>lar>n restore edilmesi diz fonksiyonlar>n>n restorasyonu
için gereklidir.
Eklem D>fl> Tendinöz Yap>lar
Diz ekleminin fonksiyonunu etkileyen ve destekleyen
önemli eklem d>fl> yap>lar sinovya, kapsül, kollateral ba¤lar
ve eklem boyunca uzanan muskulotendinöz ünitelerdir.
Muskulotendinoz üniteler, bafll>ca kuadriseps mekanizmas>,
gastroknemius, medial ve lateral hamstring gruplar>, popli-
teus ve iliotibial bantt>r.
Kuadriseps mekanizmas>n>n dört komponenti patellaya
yap>flan üç tabakal> kuadriseps tendonunu oluflturur. Rektus
femorisin tendonu patellan>n hemen üzerinde yass>lafl>r ve
patellan>n proksimal kutbunun ön kenar>na yap>flan ön ta-
bakay> oluflturur. Vastus intermediusun tendonu kuadriseps
tendonunun en derin tabakas>n> oluflturarak afla¤> do¤ru de-
vam eder ve patellan>n proksimal kutbunun arka kenar>na
yap>fl>r. Vastus medialis ve vastus lateralisin birleflen kenar-
lar> taraf>ndan orta tabaka oluflturulur. Medial retinakulu-
mun lifleri, vastus medialisin aponevrozu tarafindan olufltu-
rulur ve direkt olarak patellan>n yan>na yap>flarak fleksiyon
esnas>nda patellan>n laterale yer de¤ifltirmesinin önlenmesi-
ne yard>m eder. Patellar tendon, patellan>n apeksinden veya
distal kutbundan bafllar ve distalde tüberositas tibiaya yap>-
fl>r.
Gastroknemius, bald>r>n en kuvvetli kas>d>r ve medial ve
lateral femoral kondillerin arka yüzüne yap>flmak üzere
kapsül posterioruyla çok yak>n iliflkili olarak dizin arka yü-
zü boyunca uzan>r.
Pes anserinus sartorius, grasilis ve semitendinosus kaslar>-
n>n, tibian>n proksimal medial yüzüne birleflik olarak yap>fl-
mas>n> ifade etmek için kullan>lan terimdir. Dizin birincil
fleksörleri olan bu kaslar, ikincil olarak tibiaya iç rotasyon
sa¤lar ve valgus ve rotasyonel streslere karfl> dizin korunma-
s>na yard>m ederler. Bu yap>n>n dizin lateral taraf>ndaki kar-
fl>l>¤> fibula bafl>, lateral tibia ve posterolateral kapsüler yap>-
lara yap>flan kuvvetli biseps femoristir. Bu kas dizin kuvvetli
fleksörüdür ve ayn> anda tibiaya kuvvetli d>fl rotasyon sa¤lar.
2396
K>s>m XIII · Spor Hekimli¤i