background image
Poliomiyelit afl>s>n>n bafllang>c> ve yayg>n olarak kullan>-
m>ndan beri bat> dünyas>nda akut anterior poliomiyelit s>k-
l>¤> dramatik olarak azald>. Günümüzde, poliomiyelit gelifl-
mekte olan tropik ve subtropik ülkelerde s>kl>kla 5 yafl>ndan
küçük çocuklar> ve di¤er >l>man iklimlerde afl>lanmam>fl bi-
reyleri etkiler. Kuzey Amerika ve Avrupa'da, 1990'l> y>llar-
da izole poliomiyelit salg>nlar> meydana gelmifltir.
Virüsün zay>flat>lm>fl üç tipinide içeren Sabin oral polio
afl>s>n>n en az iki dozu ve tercihen üç dozunun uygulanmas>
hastal>¤> önleyebilir. Canl> zay>flat>lm>fl virüs afl>s> yerine,
inaktif polio virüs afl>s>n>n kullan>m> hala tart>flmal>d>r. Can-
l> oral poliovirüs afl>s> (OPV), daha önce afl>lanmam>fl temas-
l>lara ba¤>fl>kl>k sa¤layabilir. Bununla birlikte; Salk, canl> vi-
rüsün yay>l>m> ile OPV `nin bebekleri felç aç>s>ndan özel bir
risk alt>na koydu¤unu vurgulam>flt>r. O ayn> zamanda li-
sansl> ölü poliovirüs afl>s>n>n, afl>lanm>fl bireylerde canl> afl>
kadar korumaya sahip oldu¤unu ve al>c>larda veya temasta
bulunanlarda riske neden olmad>¤>n> bildirmifltir. Amerika
Birleflik Devletlerin'de paralitik poliomiyelit salg>nlar> canl>
poliovirüs afl>s>n>n kullan>m> ile iliflkilidir. Amerikan Pediat-
ri Akademisi, afl> kaynakl> paralitik polionun ortadan kald>-
r>lmas> için inaktif polivirüs afl>s>n>n (IPV) kullan>m>n>n yay-
g>nlaflt>r>lmas>n> önermifllerdir. Afl> kaynakl> paralitik polio-
nun önlenmesi ancak, IPV'nin sadece tek bafl>na kullan>lma-
s> ile mümkündür. E¤er ithalat olacaksa, baz> uzmanlar OPV
taraf>ndan indüklenen optimal bir ba¤>rsak ba¤>fl>kl>¤>n>n,
vahfli tip poliovirüslerin dolaflmas>n> s>n>rland>rmak için ha-
la gerekli oldu¤una inan>rlar. Amerikan Pediatri Akademisi,
her üç poliomiyelit afl>lama program>n>n-IPV ve OPV, sade-
ce IPV, sadece OPV ­ poliomiyelitten korunmada yüksek
derecede etkili oldu¤unu bildirmifllerdir. En uygun afl>lama
program>n>n seçiminde etkili olan ana faktörler; (1) afl> kay-
nakl> paralitik polio riski, (2) optimal ba¤>rsal ba¤>fl>klama
gereklili¤i, (3) afl>lar>n maliyeti, ve (4) ailelerin ve afl> sa¤lay>-
c>lar>n seçimidir. IPV kullan>laca¤> zaman, ilave enjeksiyon-
lar gereklidir. Ek afl> kombinasyonlar> elde edilebilir oldu¤u
zaman, tek bafl>na IPV kullan>m program> Amerika Birleflik
Devletleri'ndeki bütün çocuklar için mümkün olacakt>r.
Oral polio afl>s> özellikle (1) vahfli tip poliovirüsünün yak>n
zamanda veya halen yay>lmakta oldu¤u bölgelerde, (2) lojis-
tik konular ve IPV nin yüksek maliyeti nedeniyle kullan>m>-
n>n mümkün olmad>¤> geliflmekte olan ülkelerin ço¤unda;
ve (3) yetersiz sa¤l>k koflullar>n>n vahfli tip poliovirüs yay>l>-
m>na karfl> optimal mukoza bariyerini gerekli k>ld>¤> bölge-
ler gibi dünyan>n pek çok bölgesinde küresel eradikasyon
için tercih edilen afl> olarak kalmaktad>r.
Patolojik Bulgular
Poliomiyelit virüsü orofarinks yoluyla vücudu istila etti¤i
zaman, sindirim sistemi lenf dü¤ümlerinde ço¤al>r ve kan
yolu ile yay>larak özellikle lumbar ve servikal bölgelerdeki
genifllemelerde spinal kordun ön boynuz hücrelerine akut
olarak sald>r>r. Kuluçka dönemi 6 ila 20 gündür. Ön boynuz
motor hücreleri virüsün ço¤almas>ndan veya virüsün toksik
yan ürünleri yoluyla direkt olarak veya glial dokular> çevre-
leyen iskemi, ödem ve kanama yoluyla indirekt olarak zarar
görebilirler. Omurilikte ortaya ç>kan hasar fokaldir ve 3 gün
içerisinde etkilenen sinir lifleri boyunca wallerian dejeneras-
yon geliflmeye bafllar. Makrofajlar ve nötrofiller nekrotik
gangliyon hücrelerini çevreleyerek k>smen nekrotik gangli-
yon hücrelerini ortadan kald>r>rlar ve enflamatuar yan>t gi-
derek azal>r. Dördüncü aydan sonra, omurgada hasar gör-
müfl motor hücrelerin yerini rezidüel gliozis alanlar> ve len-
fotik hücreler doldurur. Onar>c> nöroglial hücreler ço¤al>r-
lar. Hastal>¤>n bafllang>c>ndan 20 y>l sonra bile omurilik seg-
mentlerinde sürekli hastal>k aktivitesi bildirilmifltir.
Sonuçtaki flask felçten etkilenen kas say>s> ve felcin flidde-
ti de¤iflkendir. Klinik olarak gözlenen güç kayb> kaybedilen
motor birim say>s> ile orant>l>d>r. Sharrard'a göre kas gücü
kayb>n>n klinik olarak tespit edilebilmesi için kas> inerve eden
sinir hücrelerinin %60'>ndan fazlas> hasar görmelidir. Servikal
ve lomber spinal segmentlerden inerve olan kaslar daha s>k-
l>kla etkilenirler ve alt ekstremite kaslar>nda felç üst ekstremi-
tedekilere göre iki kat daha fazla gözlenir. Alt ekstremitede
s>kl>kla etkilenen kaslar; kuadriseps, gluteuslar, tibialis anteri-
or, medial hamstringler, ve kalça fleksörleri; üst ekstremitede
ise deltoid, triseps ve pektoralis majör kaslar>d>r.
Kas fonksiyonunun geri dönme potansiyeli hasarlanm>fl
fakat tamamen tahrip olmam>fl ön boynuz hücrelerinin iyi-
leflmesine ba¤l>d>r. Klinik geri dönüflün ço¤u hastal>¤>n ilk
ay>nda gerçekleflir ve yaklafl>k 6 ay içerisinde hemen hemen
tamanlan>r. Buna ra¤men, yaklafl>k 2 y>l s>n>rl> bir iyileflme
ortaya ç>kabilir. Sharrard'a göre, 6 aya kadar felçli olan bir
kas hep öyle felçli kalacakt>r.
Klinik Gidifl ve Tedavi
Poliomiyelitin klinik gidifli üç evreye ayr>labilir: akut, iyilefl-
me (konvelasan) ve kronik. Tedavi ile ilgili genel klavuzlar
bu k>s>mda anlat>lm>flt>r. Cerrahi ifllemler ile ilgili spesifik
endikasyonlar ve teknikler, özel bölümlerde tart>fl>lm>flt>r.
Akut Evre
Akut evre genellikle 7-10 günde sona erer. Bulgular, hafif ra-
hats>zl>ktan, yayg>n felç ile birlikte olan generalize ensefalo-
miyopatiye kadar de¤iflir. Daha küçük çocuklarda, bitkinlik,
bo¤az a¤r>s>, hafif atefl gibi sistemik bulgular gerileyebilir fa-
kat ekstremitelerde hiperestezi veya parestezi, fliddetli ba-
fla¤r>s>, bo¤az a¤r>s>, kusma, ense sertli¤i, bel a¤r>s> ve düz
bacak kald>rmada zorluk içeren rekürren bulgular karakte-
ristik olarak asimetrik felç ile birlikte belirginleflir. Büyük ço-
cuklarda ve yetiflkinlerde, bulgular hafif atefl yüksekli¤i, cilt-
1402
K>s>m X · Çocuklardaki Sinir Sistemi Bozukluklar>