yükse¤e kald>r>larak durdurulam>yorsa, sarg>n>n üzerinden
elle ya da parmakla bas>nç uygulanmal>d>r. Kanamay> dur-
durmak için nadiren turnike gereklidir, bununla beraber ko-
lun yukar> kald>r>lmas> ve bir tansiyon aleti manflonunun
sistolik bas>nçtan 100-150 mm Hg daha fazla s>k>lmas> da
yard>mc>d>r. Kanama kontrol edilir edilmez manflon gevfle-
tilmelidir. Uzam>fl turnike kullan>m>na dair zararl> etkiler-
den korunmak için, turnikeyi uygulayan kifli, turnikenin iz-
lenmesi ve ç>kar>lmas>ndan da sorumlu olmal>d>r. Acil ser-
vis bölümünde kanamay> durdurmak için pens ve sütür li-
gasyonu kullan>lmamal>d>r. Çünkü bu, damar sinir yap>s>na
zarar vererek daha sonraki onar>m ifllemini güçlefltirebilir.
samakta gözden geçirilir.
¤ü, cilt kayb>n>n geniflli¤i ve derin dokulardaki hasar>n mik-
tar>n> belirlemektir. A¤r> muayeneyi genellikle engeller. Ya-
ran>n derinlerinin incelenmesi çok yarar sa¤lamaz. Göze çar-
pan deformiteler ve cildin canl>l>¤> not edilir. Yara örtülüp
daha sonra derin dokular>n fonksiyonlar> saptanmaya çal>fl>-
l>r. Bu yap>lar aksi ispat edilinceye kadar yaralanm>fl olarak
kabul edilmelidir. Her dokunun de¤erlendirmesi, hatalar>
azaltmak için s>rayla yap>lmal>d>r. Dikkatimiz öncelikle do-
lafl>m ve cilde, ard>ndan kemik, tendon ve sinirlere verilir.
Yaralanmalar>n Büchler ve Hastings taraf>ndan önerilen ilk
de¤erlendirmesi afla¤>dakileri içerir; (1) izole yaralanma (el-
de tek doku), (2) kombine yaralanma (eldeki önemli birden
fazla doku). Kombine yaralanmalar; ezilme yaralanmalar,
palmar kombine yaralanmalar, dorsal kombine yaralanma-
lar, palmar ve dorsal kombine yaralanmalar olarak alt grup-
lara ayr>lmaktad>r. Direkt cilt sütürü mü yoksa flep ya da cilt
grefti mi yap>laca¤> karar>n> zaman>nda verilebilmek için,
cildin durumu sürekli olarak de¤erlendirilir.
Hastan>n genel durumu ve a¤r> tolerans>na göre, ba¤ ve ek-
lem stabilitesini gözden geçirmek için zorlamal> grafileri de
al>nabilir. Yaralanm>fl elin radyografileri, k>r>klar, ç>k>klar,
veya yabanc> cisimleri ortaya koymak aç>s>ndan rutin olarak
çekilir. Dikkatlice yap>lan sinir ve tendonlar>n de¤erlendir-
mesi bunu izler. S>ras>yla 63 ve 65'inci bölümlerde bu ko-
nuyla iliflkili de¤erlendirme teknikleri belirtilmifltir.
ve bulafl hakk>nda fikir sahibi olup, hangi ifllemlerin gerekli
olaca¤>na karar vermelidir. Son karar, ameliyathanede yap>-
medikal durumu de¤erlendirilir. Antibiyotikler, sedasyon,
kan transfüzyonlar>, tetanoz profilaksisi ve gerekli di¤er in-
celemeler tamamlan>r. Sedatif ve narkotik ilaçlar uygulan-
madan önce; yaralanmas>n>n derecesi, genel tedavi plan>,
prognozu ve hatta olas> amputasyon için hasta ayd>nlat>lma-
l>d>r. Hasta, ameliyat öncesi, olas> uzak flep veya cilt greftle-
ri hakk>nda da önceden bilgilendirilmelidir.
n>n yafl>, genel sa¤l>k durumu, yaralanman>n a¤>rl>¤>, efllik
eden yaralanmalar>n varl>¤>, en son ne zaman yenip içildi¤i
ya da yaralanmaya uzak bölgelerden flep al>nmas> gerekip
gerekmedi¤ine göre yap>labilir (daha fazla detay için bkz.
Bölüm 61).
lirken turnike kullan>m> gereklidir. Ezilme veya avülsiyon
yaralanmas> nedeniyle, cildin bir bölgesinin canl>l>¤> konu-
sunda soru iflaretleri var ise, turnike mümkün oldu¤unca k>-
sa süreli kullan>lmal>d>r. K>r>klarla beraber genifl bir yaralan-
ma varsa, turnikeyi s>karken, elastik (Martin) bandaj> kullan-
mak yerine eli 2 dakika kadar havada tutmak daha iyi ola-
cakt>r. Böylece k>r>k parçalar>n>n daha fazla yer de¤ifltirmesi
ve ezilmeleri önlenir (daha fazla bilgi için bkz. Bölüm 61).
ke uyguland>ktan sonra, ilk müdahalede kullan>lan sarg>lar
ç>kart>l>p, as>l yara steril petler ile kapat>l>r. Yaray> çevrele-
yen cilt trafl edilir. El bir dren küveti üzerinde tutularak an-
tiseptik sabun ve su ile dirsek üzerine kadar y>kan>r. T>rnak
ve t>rnak yataklar> temizlenip, t>rnaklar kesilir. Daha sonra,
yara aç>l>p serum fizyolojik ile y>kan>r (fiekil 62-1). Genellik-
le olas> toksik etkilerinden dolay> antiseptikler yarada kulla-
n>lmazlar. Genifl hematomlar> ç>kartmak, küçük yabanc> ci-
simleri yerlerinden oynatmak için, yara serum fizyolojik dö-
kerek ya da "pulsatil lavage" cihaz> yard>m>yla bir ak>m
oluflturarak y>kan>r. Eldiven giymifl bir parmak yaran>n de-
rinlerinde kemikleri palpe edip, hematomlar> temizlemek
için yaraya sokulabilir ancak derin dokular sünger ya da f>r-
ça ile ovalanmamal>d>r. Suyun alt>nda bazen daha kolay gö-
rünür hale gelen küçük kanayan damarlar, pens ile tutulup
koterize edilirler. Küçük flepler ve solüsyon içinde yüzen
canl>l>¤>n> yitirmifl ya¤ dokusu ve fasya parçalar>, ba¤lant>la-