kolojik tedavileri burada yap>lmaktad>r. Böyle olunca da
rehabilitasyon s>ras>nda otonomik disrefleksi, derin ven
trombozu, pnömoni gibi nedenlerle rehabilitasyon kesinti-
ye u¤ramaktad>r. Bununla beraber yo¤un bak>m flartlar>,
majör cerrahi gerekmedikçe, teflhiste uzama gibi problem
olmad>kça hasta baflka bir klini¤e sevkedilmemektedir. Bu
durum rehabilitasyonda çal>flan kiflilerin, rehabilitasyonu
engelleyen ve rehabilitasyon s>ras>nda geliflebilecek olaylar>
önceden tahmin ederek, onlara karfl> önlemler almas>n> ge-
rektirmektedir.
Fiziksel T>p ve Rehabilitasyon (FTR)
Uzman>n>n Rolü
Rehabilitasyon için gelen hastan>n ilk muayenesinin ve tet-
kiklerinin yap>lmas>, tan>s>n>n konmas> ve uygulanacak ilaç
ve fizik tedavisinin programlanmas> FTR uzman>n>n göre-
vidir. FTR uzman> kendisini aflan sorunlarla karfl> karfl>ya
kald>¤>nda gerekli uzmanlardan konsültasyon ister. Kon-
sültasyonlar>n etkili, uygun, zaman>nda ve gerekli uzman-
lardan istenmesi için Goldman ve arkadafllar> afla¤>daki ku-
rallar> önermifllerdir (5):
1. Hastaya özel sorular sorun.
2. Hastay> konsültan doktordan önce muayene ederek, vi-
tal durumu, mental durumu ile ilgili ayr>nt>l> bilgi edi-
nin.
3. Konsültasyon istedi¤iniz kifliyle telefonla veya direkt
olarak iletiflime girin, konsültasyon ka¤>d> yaz>p, b>rak-
may>n.
4. Konsültasyon; e¤itim ve tedavi düzenleme yöntemi ol-
du¤u için konsültan hekimden konuyu ayr>nt>l> flekilde
ö¤renin.
5. Genellikle önce bir dahiliye uzman> ile konsültasyon
yapmak, bilim dallar> ile ayr> ayr> konsültasyon yap-
maktan daha ucuz ve çabuk çözümdür.
Gerek hastane içinde, gerekse hastane d>fl>nda FTR uz-
man>, aç>klama, yönlendirme ve rehabilitasyon servislerini
düzenlemede en iyi uzmand>r. Hastane d>fl>nda veya evde
bak>m> yapan fizyoterapist sorun oldu¤u zaman hastay>, t>b-
bi ve rehabilitasyon giriflimlerini en iyi bilen FTR uzman>-
n> aramal>d>r. FTR uzman> böyle bir durumda acil duruma
cevap verecek ilaçlar> özel ve kontrendike durumlar> göz
önünde tutarak haz>rlamal>, gerekirse müdahaleyi yapacak
t>bbi ekiple temasa geçip, onlarla koordine çal>flmal>d>r.
Rehabilitasyonda Birlikte Bulunan Hastal>klar
Rehabilitasyona kat>lan hastalar>n büyük ço¤unlu¤unda
birlikte baflka hastal>k mevcut olmakta, büyük ço¤unlukla
da bu hastal>k t>bbi olarak acil durum arzetmektedir. Has-
ta serebrovasküler hastal>k, amputasyon veya periferik nö-
ropati nedeniyle rehabilite edilirken, baflka ek problemlerin
de ortaya ç>kmas> beklenir.
Acil durumlara yatk>nl>¤> olan tüm hastal>klar daha ön-
ce araflt>r>lmas>na ra¤men, rehabilitasyon kliniklerinden
acil olarak di¤er kliniklere dönüfl oran>, %5-20, rehabili-
tasyon kliniklerinde ölüm oran> ise %1-3'tür (6). Yafll> has-
talarda teflhislerin özelli¤i ve ciddiyeti çal>flmalarda göste-
rilmifltir. Bir çal>flmada rehabilitasyon klini¤inde yafllar>,
85'in üzerinde olan 97 hastan>n, %58'inde ortopedik prob-
lem, %18'inde serebrovasküler olay, %13'ünde debilite,
%2'sinde amputasyon tespit edilmifl, bu hastalar>n 5'inde
üriner sistem infeksiyonu, 4'ünde konjestif kalp yetmezli-
¤i, 3'ünde tromboflebit, 2'sinde inme, 1 hastada de¤iflik
problemler olmak üzere 20 hastada komplikasyon sapta-
m>flt>r. Bu hastalardan %5'i hastanenin di¤er bölümlerine
gitmifl, 1 hasta ölmüfltür. Ayn> flekilde, geriatrik rehabili-
tasyon hastanesine baflvuran, 82 hastan>n, 28'inde serebro-
vasküler olay, 2'sinde amputasyon, 10'unda k>r>k tespit
edilmifl, hastalar>n %3,7'sine t>bbi giriflim gerekmifltir. Bu
hastalar FTR uzman> taraf>ndan do¤ru olarak yönlendiril-
mifl, sadece 1 hasta kardiyopulmoner arrest'ten ölmüfltür.
Bu gidifl rehabilitasyon hastalar> aras>ndaki do¤al gidifli
göstermekle birlikte, t>bbi komplikasyonun fonksiyonel
gidifle etkisinde baflar>s>z olunmufltur. Rehabilitasyon ser-
vislerinde ne tip majör t>bbi komplikasyonlar>n acil endi-
kasyon gerektirdi¤ini gösteren çal>flmada, 1982-86 tarihle-
ri aras>nda 156 hasta içindeki duruma bak>ld>¤>nda, 28 in-
feksiyon, 26 tromboemboli, 23 kalp, 21 nörolojik, 10 gas-
trointestinal, 6 sebebi bilinmeyen atefl, 6 psikiyatrik, 5 cer-
rahi, 4 ilaç reaksiyonu, 4 endokrin, 4 hematolojik, 3 renal,
3 dehidrasyon, 2 ortopedik, 2 elektrolit, 2 periferik vaskü-
ler, 2 solunum, 1 ürolojik, 2 adet çeflitli nedenlerle rehabi-
litasyon servisinden, acil servislere hasta gönderilmiflken,
1988-89 y>llar> aras>nda 7 infeksiyon, 2 tromboemboli, 5
kalp, 3 nörolojik, 1 psikiyatrik, 1 solunum, 1 çeflitli neden-
lerle olmak üzere toplam 20 hasta acil servislere yat>r>lm>fl-
t>r (7). Bu çal>flmalarda, infeksiyon ve tromboembolik olay-
lar her ikisinde de üst s>ray> almaktad>r. Bununla birlikte,
profilaksinin tromboemboliyi azaltt>¤> da gözlenmektedir.
2001 y>l>nda, inme rehabilitasyonu için yat>r>lan 1029 has-
tan>n, rehabilitasyonu s>ras>nda %75'inde 1 t>bbi komp-
likasyon saptanm>fl olup, bunlar daha büyük nörolojik ha-
sar (OR, 4.10,CI; 1.88-8.91), hipoalbuminemi (OR, 1.71
%95 CI; 1.15-2.52), hipertansiyon öyküsü (OR, 1.81, %95
CI; 1.27-2.59) olup, hastalar>n %19'u akut bak>m olanak-
lar>n>n oldu¤u yerlere sevkedilmifltir. Transfer edilen has-
talarda, beyaz kan hücresinde yükselme (OR, 1.92, %95
KISIM 5
n
Özel Rehabilitasyon Alanlar>
1446