Gecikmifl primer yara iyileflmesinden bahsedildi¤i za-
man ise, kontamine veya doku kayb> tam olarak kestirile-
meyen yaralar>n aç>k b>rak>larak, 3-4 gün kadar sonra ge-
rekli debridmanlar yap>ld>ktan sonra primer olarak kapat>l-
mas> akla getirilmelidir. Bu süre içerisinde yara alan>na ye-
teri kadar fagositik hücre göçü olmakta ve anjiogenez de
bafllamaktad>r. Skar dokusunun bir miktar daha fazla olufl-
tu¤u bu türdeki onar>mlarda yaran>n gerilme gücünde ka-
y>p olmamaktad>r (fiekil 187.7).
Sekonder Yara
Yara bilerek aç>k b>rak>l>r,
kendi kendine kapanmas> beklenerek iyileflme sa¤lan>r. Bu
süreç içerisinde yara kontraksiyonu evresi daha a¤>r bas-
makta ve oluflacak skar>n görünümü olumlu yönde olma-
maktad>r (fiekil 187.8,9). Özellikle el ve yüz bölgelerinde,
bir komplikasyon olarak hipertrofik skar veya keloid oluflu-
mu fonksiyon ve estetik görünümü olumsuz etkilemekte-
dir (fiekil 187.10).
Tersiyer Yara
Yaran>n bir süre bekledikten
sonra ya primer onar>lmas> ya da greft veya flep gibi baflka
dokularla örtülmesidir. Yara kontraksiyonu primer yara
iyileflmesinden fazla, sekonder yara iyileflmesinden az flid-
dette meydana gelmektedir.
Y
ARA
<
Y
P
ROBLEMLER
nik ve deneysel olarak gösterilmifltir. Bu etki, yüksek ener-
jili elektronlar>n DNA üzerine yapt>¤> hasar sonucu gelifl-
mektedir. H>zla ço¤alan hücreler en çok etkilenir. Radyas-
yonun mitozu inhibe etti¤i ve mezenflimal hücrelerin fib-
roblastlara dönüflümünü engelledi¤i düflünülmektedir.
Akut etki, klinik terapötik etkiye eflde¤erdir. Zaman için-
de fibrozis ve azalm>fl vaskülarite ile sonuçlan>r. Radyasyo-
na maruz kalm>fl yaralar> tedavi etmek çok zor olabilir.
Kemik ili¤i supresyonu s>kl>kla kemoterapötik ajanlar ne-
deniyle geliflir ve bu durumda infeksiyon riski artar. Mono-
KISIM 9
n
Travma ile
3054
fiekil 187.6
Primer yara iyileflmesi ve skar>n görünümü.
fiekil 187.7
Gecikmifl primer yara iyileflmesi ve skar>n görünümü.
fiekil 187.8
Sekonder yara iyileflmesi ve skar>n görünümü.
fiekil 187.9
Üst ekstremitede sekonder iyileflmeye b>rak>lm>fl laserasyon
bölgelerinde oluflan hipertrofik ve genifllemifl skarlar>n görü-
nümü.