eklemdeki dejenerasyon gibi yap>sal de¤iflikliklerin kas
spazm>na ikincil geliflti¤ini öne sürmektedir (miyofasiyal
a¤r>-disfonksiyon sendromu olarak da adland>r>lm>flt>r)
(15). Stresin TMB'de önemli rol oynad>¤> ve TMB hastala-
r>n>n birço¤unun ayn> zamanda fibromyalji yak>nmalar>n>n
oldu¤u bilinmektedir (16).
lüzal teoriye göre bu dengesizlik a¤r> ve spazm>n nedenidir.
Birçok çal>flma ise oklüzal faktörler ile TMB aras>nda iliflki
olmad>¤>n> göstermektedir ve bu teori art>k geçerlili¤ini
kaybetmektedir (11).
dokular> ile birlikte kaslar, TME ve kraniofasiyal eklemi de
içeren tüm çi¤neme sisteminin bileflenleri aras>nda statik
ve dinamik morfolojik ve ifllevsel iliflkiyi kapsamaktad>r
(17). Oklüzyonun tan>m ve tedavi yaklafl>mlar>ndaki yeni
geliflmeler ile birlikte çi¤neme sistemindeki morfolojik ve
ifllevsel de¤iflikliklerin ifllev bozuklu¤u ya da hastal>k belir-
tisi olmadan da normal biyolojik bir varyasyon oldu¤u ka-
bul edilmektedir (17). Büyüme ve geliflmenin do¤al bir
seyri olarak hem ayn> kiflide hem de kifliler aras>nda normal
say>lan ve devaml> olan de¤iflikliklerle `fizyolojik oklüz-
yon' elde edilir. Oklüzyonu ideal olan bir kiflide zamanla
oklüzyonda sapma gözlenmesi bu durumun mutlak tedavi
edilmesi gerekti¤i anlam>na gelmez. Bu konu ile ilgili lite-
ratür ve epidemiyolojik çal>flmalar oklüzyon de¤ifliklikleri-
nin, difl eksikliklerinin ve oral/dental parafonksiyonlar>n
TMB semptom ve bulgular> ile anlaml> bir iliflkisi oldu¤u-
nu gösterememifllerdir (7, 17). Aksine, a¤r>l> TMB, mandi-
bula pozisyon ve hareketlerini etkileyerek oklüzal bozuk-
luklara yol açabilmektedir (17). Bu yüzden TMB'li bir has-
tada gözlenen oklüzyon uyumsuzlu¤u TMB'nin nedeni ol-
maktan çok sonucu olarak de¤erlendirilmelidir. Dental te-
davi program> da hastan>n TMB'ye ba¤l> a¤r>l> durumu
geçtikten sonraya ertelenmelidir.
ne TMB olmayan kiflilerin daha iyi uyum sa¤lad>¤>, TMB
olan kiflilerde ise klinik bulgularda anlaml> art>fl oldu¤unu
fakat semptomlarda art>fl olmad>¤>n> göstermifllerdir (18).
TMB öyküsü olan hastalarda oklüzal tedavi planlan>rken
TMB bulgular>n>n geliflme riski ak>lda tutulmal>d>r.
önemli rol oynad>¤>na yönelik yeterli kan>t bulunmaktad>r.
TMB'nin hasta üzerindeki etkilerini mi yans>tt>¤> tam bi-
linmemektedir. Depresyon ve anksiyete ile duygudurum
bozukluklar> daha s>k olmak üzere somatizasyon, aleksiti-
mi ve di¤er psikolojik kökenli rahats>zl>klar ile TMB ara-
s>ndaki yak>n iliflki bildirilmektedir (11, 19, 20). Anahtar
baz> nörotransmitterlerin nöroanatomik yollarda hem duy-
gudurumu hem de a¤r> mekanizmalar>n> etkiledikleri dü-
flünülmektedir. Psikolojik stres ile sempatik aktivite art>fl>
sonucu sempatik sinir sonlanmalar>ndan epinefrin sal>n>r.
Epinefrinin, motor son plakta asetilkolin sal>n>m>n> uyara-
rak ard>fl>k baz> olaylara neden oldu¤u ve kas nosiseptörle-
rinin efli¤ini düflürerek a¤r>ya yol açt>¤> ileri sürülmektedir
(21). Psikolojik stres ayr>ca bruksizm, difl s>kma gibi baz>
parafonksiyonel aktiviteleri artt>rarak da TMB'ye katk>da
bulunabilmektedir (12).
dece miyofasial a¤r>da de¤il TME'yi ilgilendiren patoloji-
lerde de özellikle uzun süreli oldu¤unda santral sensitizas-
yon mekanizmalar>n>n rol oynad>¤> öne sürülmektedir (7,
23). Santral sensitizasyon varl>¤>nda uygulanan lokal teda-
vilerin yarar> olmad>¤>, santral mekanizmalar>n göz ard>
edildi¤i durumda daha invaziv yaklafl>mlarla baflar>s>z so-
nuçlar ve komplikasyonlar ortaya ç>kabildi¤i bildirilmek-
tedir (23).
dir; a¤r>l> durum uykuya dalmay>, uykunun devam>n> etki-
leyebilmekte, di¤er yandan kalitesiz uyku artm>fl a¤r> alg>-
lanmas>na katk>da bulunabilmektedir. Verimli ve yeterli
uyku, endojen a¤r> inhibisyonu mekanizmalar>n>n (DNIC-
diffuse noxious inhibitory control) daha iyi çal>flmas>n> sa¤-
lar (24).
li olabilir. Akademik s>nav, iflten ayr>lma, boflanma vb gibi
stresli yaflam olaylar> ile çi¤neme kaslar>nda a¤r> efli¤inin
düfltü¤ü gösterilmifltir (21). Etnik, kültürel ve sosyal fak-
törler de bireyin davran>fllar>n> ve `hasta rolü'nü etkilemek-
tedir.
dir. Birçok kronik a¤r>l> hastal>kta oldu¤u gibi, TMB eti-
yolojisinin de bio-psiko-sosyal bir model yaklafl>m> ile
aç>klanmas> en çok kabul gören görüfltür (fiekil 121.1). Ço-
¤unlukla da makro veya mikrotravma gibi periferik bir ola-
y>n santral olaylar> h>zland>rd>¤> tahmin edilmektedir (11).
Bafllatan periferik olay iyileflmezse ya da iyileflme süresi