lar>n> da e¤itmelidir. Bu arada ajitasyon ve kavga gibi y>k>-
c> davran>fllar> olan hastal>klar yafll>larda daha az görülmek-
te ise de bu hastalarda fiziksel s>n>rlamadan çok s>k> gözlem
daha uygun olmaktad>r. Hafif konfüzyon ve ajitasyon du-
rumunda kiflisel ve çevresel düzenlemeler genellikle yeter-
lidir. Ama bazen, zarar> önlemek, de¤erlendirme ve tedavi
için semptomlar>n kontrolü gerekebilir. Ajitasyon ve psi-
kotik semptomlar>n kontrolü için düflük doz haloperidol
(0.5-1mg oral veya intramüsküler) verilebilir. Tedavi deli-
riumun ciddiyetini ve süresini azalt>r. Haloperidol, s>k ol-
mayarak sedasyon ve hipotansiyon yapabilir, Parkinson
hastalar>nda kullan>lmamal>, atipik antipsikotikler öneril-
melidir.
Yeni atipik antipsikotikler, quetiapine, risperidone, ve
olanzapine'in ekstrapiramidal yan etkisi daha azd>r, küçük
bir çal>flmada haloperidol, risperidone, ve olanzapine'in de-
liriumda benzer etkili oldu¤u gösterilmifltir. >4.5mg'dan
yüksek haloperidolün ekstrapiramidal yan etkisi yüksek
olup, düflük dozu, risperidone ve olanzapine'e benzerdir.
Tüm antipsikotikler, demansta kullan>ld>¤>nda mortalite
ve olas> inme aç>s>ndan risklidir.
Benzodiazepineler (ör; lorazepam 0,5-1,0 mg) parente-
ral uygulamadan 5 dakika sonra etki gösterir, fakat konfüz-
yon ve sedasyonu artt>r>r. Prospektif çal>flmalarda yo¤un
bak>m ünitelerinde lorazepam>n delirium için ba¤>ms>z
risk faktörü oldu¤u, riski %20 artt>rd>¤> gösterildi¤i için,
delirium için ancak sedatif ilaç ve alkol ba¤>ml>l>¤> olanlar-
da verilebilir.
Bu hastalarda, hasta e¤er problemin varl>¤>n>, tedaviyi
kabul etmezse hastan>n vasisi, aile üyeleri, hiçkimse yoksa
psikiyatristler veya hastane konseyi tedaviye karar verebilir.
c>ndan sonraki 2 y>l depresyonun
oluflma süresidir. 285 vakal>k bir çal>flmada inme sonras>
dönemde, %79 hastada ilk ay> takiben depresyon geliflmifl-
tir (72). Bafllang>ç konuflmalar>nda %25-30 hastada depres-
yon mevcuttur. Hastalarda deprese ruh hali, enerji kayb>,
konsantrasyon zorlu¤u, ifltahs>zl>k, libidoda bozulma, uyku
bozuklu¤u ile sabah erken kalkma, intihar fikirleri mevcut-
tur. Kishi ve arkadafllar>n>n (73) yapt>¤> araflt>rmada, 301
akut inmeli vakan>n %20'sinde intihar düflüncesi tespit
edilmifl olup, hastalar>n daha çok genç yaflta olmas>, sosyal
destek yetersizli¤i, duyusal defisit ve biliflsel fonksiyon bo-
zuklu¤unun bu düflüncelerde rol oynad>¤> üzerinde durul-
maktad>r. Sol anterior kortikal veya subkortikal infarkt ay-
n> büyüklükteki lezyonlarda di¤er serebral lezyonlara göre
daha s>k görülür. Frontal bölgede frontal kutba yak>n olan
lezyonlarda görülüp, kortikal bölge lezyonlar>nda daha
uzun sürelidir. Yap>lan bir çal>flmada, inme, M< ve OY has-
talar>nda depresyon özellikleri araflt>r>ld>¤>nda, en yüksek
skorlar>n inmeli hastalarda oldu¤u saptanm>flt>r (74). Tri-
siklik nortriptilin, serotonerjik antidepresanlar, psikosti-
mülanlar, elektrokonvülsif tedavilerle de iyi cevap al>n-
maktad>r (75).
TBY'li hastalar>n oldu¤u bir çal>flmada, vakalar>n
1/4'ünde inmedekine benzer depresyonun oldu¤u ve sosyal
durumun kötülü¤ü, önceki psikiyatrik hastal>k, baz> kritik
beyin bölgelerindeki lezyonlar>n majör depresyonu provo-
ke etti¤i tespit edilmifltir (76).
Nöbetler ve Epilepsi
Nöbetler, primer olarak serebral korteksten yay>lan, anor-
mal, afl>r>, hipersenkrone deflarjlard>r. Bu paroksismal akti-
vite, aral>kl> olup, genellikle kendini s>n>rlar, saniyeler ve
birkaç dakika içinde sonlan>r. Geliflmifl ülkelerde yafla göre
düzenlenmifl prevalans binde 4-8 dir.
Epilepsi, uyar>lmadan ortaya ç>kan tekrarlayan nöbet
durumudur. Epilepsi ve nöbetler, klini¤ine, laboratuar bul-
gular>na, nörofizyolojik ve radyografik çal>flmalara göre
grupland>r>l>r. Nöbetler 2 ana kategoriye göre; parsiyel (ve-
ya fokal) ve jeneralize olarak s>n>fland>r>l>r. Parsiyel nöbet-
ler: beyinin yaln>zca bir k>sm>n>, tipik olarak bir hemisfe-
rin bir lobunu kapsar, kompleks parsiyel nöbetlerde (KPN)
bilinç bozulurken, basit parsiyel nöbetler (BPN) bilinç de-
¤iflikli¤iyle birlikte de¤ildir. Basit parsiyel nöbetlerde, sa-
niyeler içinde tonik-klonik konvülsiyonlar geliflir, ikinci
derece jeneralize nöbetleri iflaret eder. Parsiyel nöbetler, ge-
nellikle streotipi olup, ekstremitede titreme gibi görünen
bulgular>n yan>nda, epigastrik rahats>zl>k, korku veya hofl-
lan>lmayan koku gibi aura diye isimlendirilen sübjektif
bulgularda gösterebilir. BPN'ler, genellikle bilinçte bula-
n>klaflma, gözünü dikme, yutma, çi¤neme veya a¤>z flap>r-
datma gibi otomatizm olarak adland>r>lan tekrarlayan mo-
tor davran>fllar> içeren KPN ile takip edilir. KPN'den son-
ra, hastada konfüzyon, yorgunluk ve zonklay>c> bafla¤r>s>
olur. Jeneralize nöbetlerde, ilk klinik ve EEG bulgular>,
nöbetin bafl>nda beyinin her iki hemisferinin büyük parça-
s>n> içeren de¤ifliklikler gösterir. Hemen her zaman bilinç
bozulur. En s>k rastlan>lan>; tonik-klonik nöbet (grand
mal), nöbetsiz (petit mal) ve miyoklonik nöbetlerdir. Nö-
betleri takiben, saniyelerden, dakika ve saatlere kadar süren
postiktal periyod ortaya ç>kar (77).
Genç eriflkinlerde, en s>k ortaya ç>k>fl nedenleri, travma,
alkolun b>rak>lmas>, kanun d>fl> ilaç kullan>m>, beyin tümö-
rü ve idiopatik olabilir. TBY, 15-24 yafl aras> kiflilerin en
önemli semptomatik epilepsi nedenidir. Kafa travmas>ndan
sonraki bir hafta içinde oluflan nöbetler erken nöbet olarak
isimlendirilir ve ciddi kafa yaralanmalar>nda, subdural he-
KISIM 5
n
Özel Rehabilitasyon Alanlar>
1460