Vücudun hareketli ve dengeli olmas>n>, hareket sistemini
oluflturan kemik, k>k>rdak, fibröz doku ve kas dokular>
sa¤lar. Bu dokular>n özellikleri farkl> olsa da, hepsi farkl>-
laflmam>fl mezenkimal hücrelerden köken al>r (1) (fiekil
186.1).
Kemiklerin, k>k>rdaklar>n, ba¤lar>n, tendonlar>n ve ek-
lem kapsüllerinin temel ifllevleri mekaniktir. Bu nedenle,
mekanik güçlerini sa¤layan matriks yap>lar>, hücresel yap>-
lar>ndan daha ön plandad>r. Bu dokular yaflam boyunca me-
tabolik olarak aktif dokulard>r. Matriksleri ve hücreleri sü-
rekli olarak y>k>l>p yenilenen ve dokular hormonal, meta-
bolik ve mekanik uyaranlara yan>t verir (1,2).
Hareket sistemini oluflturan dokular>n matriksini orga-
nik yap>lar oluflturur. Kemik dokusunda, organik yap>lara
ek olarak, inorganik matriks de vard>r ve büyük ölçüde kal-
siyum fosfattan oluflur (1).
Organik Matriks Makromolekülleri
1. Kollajen.
Kollajenler, ba¤ dokular>n>n fleklini ve geril-
me güçlerine karfl> dayan>kl>l>¤>n> sa¤layan yap>sal protein-
lerdir. Bilinen on üç kollajen üç grupta incelenebilir: Fib-
riler kollajen (Grup I), bazal membran kollajeni (Grup II)
ve k>sa zincir kollajeni (Grup III).
Grup I'de yer alan tip I kollajen; deri, kemik, menis-
küs, anulus fibrozis, tendon, ligament, eklem kapsülü ve
öteki fibröz dokular>n temel matriks makromolekülüdür.
Tip II kollajen, eklem k>k>rda¤>n> oluflturan hiyalin k>k>r-
dak ve intervertebral disklerdeki nukleus pulpozus yap>s>n-
da yer al>r. Tip III kollajen, kemik ve kemik d>fl>ndaki bir-
çok dokuda yer ald>¤> gibi, onar>m dokular>nda da yer al>r.
Tip V ve XI kollajenler de ba¤ dokusu matrikslerine kat-
k>da bulunur.
2. Elastin.
Elastin, kollajene benzer ama amino asit yap>s>
farkl>d>r. Kollajenden farkl> olarak deforme olabilir ve bu
s>rada yap>s>nda kopma ya da parçalanma olmaz. Hiyalin
k>k>rdak ve kemikte elastin bulunmaz, fakat bunlar>n d>-
fl>ndaki ba¤ dokular>nda; örne¤in ligamentlerde, interver-
tebral disklerde ve menisküslerde az miktarda elastin bulu-
nur.
3039
186
BÖLÜM
H
AREKET
S
O
NARIM
F
P
ATOF
Dr. Erdal Cila