leri hakk>nda bilgi sa¤lar. MRG, disk pozisyonunu, morfo-
lojik anomalilerini ve varyasyonlar>n> de¤erlendirmede al-
t>n standart olarak kabul edilmektedir. Diske ait patoloji-
lerin tan>s> aç>s>ndan de¤erlendiriciler aras> güvenilirli¤i
mükemmeldir (41). Dinamik MRG çal>flmalar> ile disk de-
¤ifliklikleri hakk>nda daha ayr>nt>l> de¤erlendirme yap>la-
bilir. Asemptomatik kiflilerde de MRG ile TME'ye ait de-
jeneratif de¤ifliklikler saptanabilir (42, 43). Ayr>ca semp-
tom ve muayene bulgusu olmayan kiflilerin yaklafl>k üçte
birinde MRG ile disk pozisyon anormallikleri de izlenmifl-
tir (39). Tan> tek bafl>na MRG ile konulmaz, mutlaka kli-
nik de¤erlendirme ayr>nt>l> yap>lmal>d>r. MRG'nin eklem
içi adezyonlar için tan>sal de¤eri düflüktür, adezyon varl>¤>-
n> saptamada artroskopi alt>n standartt>r (44).
Ay>r>c> Tan>
Orofasiyal bölgede a¤r>ya yol açabilecek di¤er nedenler d>fl-
lanmal>d>r. Bafla¤r>s>, difl sorunlar> (difl çürükleri, periodon-
tal hastal>klar), intrakranial tumorler, yüzdeki tükrük bez-
leri gibi di¤er yap>lara ait sorunlar, trigeminal nöropatik
a¤r> ve baz> sistemik hastal>klar (kardiyak, viral, otoimmun
hastal>klar, diyabet, temporal arterit) ay>r>c> tan>da yer ala-
bilir (7, 34).
kökenli a¤r>larda da boyun, çene ve yüze yans>yan a¤r> ola-
bilir. Fakat kardiyak patolojilerde a¤r> genellikle akuttur
ve di¤er semptom ve bulgular da efllik eder.
Tedavi
TMB'nin biyopsikososyal bir model oldu¤u düflünülerek
tedavi için hasta tüm yönleri ile ele al>nmal>d>r. Aksi tak-
dirde yetersiz tedavi ile sorun kronikleflebilir, ya da gerek-
siz invaziv geri dönüflü olmayan tedavilerin uygulanmas>na
neden olabilir. Rahats>zl>¤>n çok yönlü do¤as> ekip çal>fl-
mas> gereklili¤ini beraberinde getirmektedir. Ekipte; fizi-
atrist yan>nda difl hekimi, psikiyatr, psikolog, kulak burun
bo¤az uzman>, plastik cerrah yer al>r.
Hastalar>n ço¤unda konservatif yöntemlerle baflar>l> so-
nuçlar elde edilmektedir. Az say>da hastada cerrahi giriflim-
lere gerek duyulmaktad>r. Konservatif tedavi yöntemleri
hastan>n e¤itimi, koruyucu önlemler, egzersizler, fizik te-
davi uygulamalar>, biliflsel-davran>flsal yaklafl>mlar> içerir.
Hastaya uygulanan tedavi modalitesinin say>s> artt>kça ba-
flar> oranlar>n>n daha yüksek oldu¤u gözlenmektedir (45).
Hasta E¤itimi ve Koruyucu Tedavi
TMB'nin bütün alt s>n>flar>nda tedavinin temelini olufltur-
maktad>r. Hasta e¤itimi, TMB'nin do¤al seyri, prognozu,
toplumdaki s>kl>¤>, parafonksiyonel aktivitelerin ve di¤er
al>flkanl>klar>n olas> etkisi ve hastal>¤>n psikososyal boyutu
hakk>nda hastan>n bilgilendirilmesidir. Hastaya normal
TME ve çi¤neme kaslar>n>n nas>l çal>flt>¤>, çi¤neme siste-
minde yüklenmeyi artt>ran aktivitelerin neler oldu¤u ve bu
aktiviteleri nas>l kontrol alt>na alaca¤> anlat>l>r.
durumunda iken kaslar> gevfletmek için mandibulay> pos-
tural pozisyonda tutmas> (difller birbirinden ayr>) ö¤retilir.
Tam oklüzyon pozisyonu kas kontraksiyonu gerektirdi¤in-
den a¤>y> artt>r>r. Mandibular istirahat pozisyonu için `N'
harfini birkaç kez telaffuz etmesi istenir, bu flekilde dil üst
kesici difllerin arkas>nda tutulur ve dudaklar hafif temas ha-
lindedir (46). Difl s>kma, g>c>rdatma ve di¤er al>flkanl>kla-
r>n b>rak>lmas> için davran>flsal modifikasyon statejileri
kullan>l>r. Hasta, basit al>flkanl>klar>n> fark>nda oldu¤unda
kendi de¤ifltirebilir, fakat sürekli hale gelmifl al>flkanl>kla-
r>n b>rak>lmas>, ancak davran>fl modifikasyonu konusunda
e¤itimli bir kifli taraf>ndan haz>rlanan yap>land>r>lm>fl bir
program ile sa¤lanabilir. Al>flkanl>klar> tersine çevirme
program>, progresif relaksasyon, hipnoz ve biyofeedback
gibi davran>flsal modifikasyon statejileri kullan>labilir.
Kronik a¤r> ile psikososyal stres aras>ndaki iliflkiden yola
ç>karak stres yönetim teknikleri, gevfleme teknikleri hak-
k>nda e¤itim verilir. Biliflsel davran>flsal tedavi yöntemleri
ile hastalar>n a¤r>y> kontrol etme yeteneklerinde art>fl oldu-
¤u gösterilmifltir (47).
Koruyucu tedavi ise akut dönemde kullan>m>n k>s>tlan-
mas>n> hedefler. Hastaya, çene hareketleri s>ras>nda a¤r>
oluflturacak eylemlerden kaç>nmas> söylenmelidir. A¤r> ve
hareket k>s>tl>l>¤>n>n yo¤un oldu¤u günlerde yumuflak, su-
lu g>dalarla beslenmeli çene eklemini zorlayacak, inflamas-
yonu artt>rabilecek sert ve büyük g>dalardan kaç>nmal>d>r.
Problem tek tarafta ise hasta tarafla çi¤nemesi önerilir. Es-
neme ve gülme gibi aktiviteler s>ras>nda a¤z>n> çok açmak-
tan kaç>nmal>d>r. Esnemenin kontrol edilmesi amac>yla es-
nerken alt çenesini tutarak desteklemesi veya bafl> afla¤>ya
do¤ru e¤erek boynuna de¤dirmesi önerilir (34).
Egzersiz
Rehabilitasyonun köfletafl> olan egzersiz tedavisi TMB teda-
vi program>nda da yer almal>d>r. TMB'de egzersiz tedavisi-
nin etkisi ile ilgili, metodolojik standartlara uygun yap>l-
m>fl çal>flma bulunmamakla birlikte mevcut literatür bilgi-
si egzersizi desteklemektedir (45, 48).
Miyofasial kaynakl> TMB'de (49) uzun süredir önerilen
egzersizlerin disk deplasman> tedavisinde de (redüksiyonlu
ve redüksiyonsuz) etkili oldu¤u gösterilmifltir (45, 50). Eg-
zersiz ile a¤r> ve kas spazm>n> azaltmak, gevfleme sa¤lamak,
eklem hareketlili¤ini ve kas kuvvetini gelifltirmek hedefle-
1965
BÖLÜM 121
n
Temporomandibular Bozukluklar