jisinin aç>k olarak tan>mlanmas>yla aspirasyon pnömonisi-
nin önlenmesi olas>d>r.
Aspirasyon; larengeal, akci¤erin segmental veya lober
alanlar>n> kapsayan aspirasyon pnömonisiyle birlikte hem
pulmoner inflamatuvar reaksiyonlar> içeren, hemde bakte-
riyemi, sepsis, hipoksi gibi sistemik etkileri olan genifl bir
spektrumu kapsar (35).
Pennza'n>n (30) yapt>¤> çal>flmalar insidans>, hikayesi,
aspirasyon tedavisi, makro ve mikroaspirasyon aras>ndaki
fark hakk>nda ayr>nt>l> bilgi vermektedir. Makroaspiras-
yonlar>n ço¤u, bakteriyel ve nonbakteriyel materyalleri içe-
rir. Mide içeri¤inin aspirasyonu, orofarenjeal sekresyonun
aspirasyonu ile karfl>laflt>r>ld>¤>nda, daha yayg>n solunum
ve sistemik bulgularla birliktedir. Larenjeal girifl ve mikro-
aspirasyon, her zaman aspirasyon pnömonisine yol açma-
makla birlikte, acil durumlara yatk>nl>k yaratabilir. Ping-
leton (36), enteral beslenmeyle ilgili aspirasyonun patofiz-
yolojisini tart>flm>flt>r. Enteral beslenme, gastrik içeri¤i al-
kalinize eder, bakterilerin afl>r> büyümesine yol açar. Bu
bakteriler daha sonra reflü ve aspirasyon yoluyla, orofarinks
ve trakeaya geçer.
Aspirasyonun nedeni olan disfaji, en s>k olarak 4 hasta-
l>k grubuyla birliktedir:
1. Bilincin bozuk oldu¤u hastal>klar: Mental durumu
aspirasyona yatk>n olan; yap>sal, metabolik, travmatik
ve infeksiyöz durumlarda, a¤>zdan al>nan yemekler ve
sekresyonlar dikkat ve konsantrasyonun olmamas>, ko-
ruyucu öksürük ve kusma refleksinin bask>lanmas> so-
nucu disfajinin ortaya ç>kmas>na yard>mc> olur. Bu has-
tal>klar; serebrovasküler olaylar (31), travmatik beyin
hasar>, beyin tümörü, merkezi sinir sistemi infeksiyo-
nu, multipl skleroz gibi demiyelizan hastal>klar, par-
kinson (37) ve demans gibi nörolojik hastal>klard>r.
2. Orofarinks hastal>klar>: Bu grup periferik sinir hasta-
l>klar> (ALS, Guillain-Barré sendromu, okülofarengeal
müsküler distrofi gibi kas hastal>klar>) ve orofarengeal
hastal>klar> (mekanik girifl problemlerine neden olarak
disfaji meydana getiren orofarinks ve özefagus tümörle-
ri, trakeobronfliyal fistülleri) kapsar (32,38).
3. Özefagus ve gastrointestinal sistem hastal>klar>:
Üst gastrointestinal bölgenin motilite bozuklu¤una ne-
den olan hastal>klar, gastrointestinal reflü ve aspirasyo-
na neden olur. Akalazya (39), diabetes mellitus, gastrik
otonomik periferik nöropati, gastroözefageal reflü (33)
ve hiatus hernisi oluflturan di¤er hastal>klar gibi.
flimler de aspirasyona zemin haz>rlarlar.
Sitzman (40); primer disfaji tan>s> konan 57 hastadan,
15'inde aspirasyon pnömonisinin olufltu¤unu, neden olarak
nörolojik ve lokal mekanik hastal>klar>n eflit olarak da¤>l>m
gösterdi¤ini, 15 hastan>n da devaml> olarak, nazoduodenal,
gastrostomi ve jejunostomi tüpleriyle beslendi¤ini rapor
etmifltir. Nazoduodenal tüplerle beslenen hastalarda mor-
talite, gastrostomi ve jejunostomi ile beslenenlerden daha
yüksek olup, %30 civar>ndad>r. Nörolojik hastal>klarda as-
pirasyon dahil tüm komplikasyonlar, mekanik nedene göre
daha yüksektir (%40 & %20). Bu bulgulara göre, Sitzman,
dinamik radyografik çal>flmalarla gösterilen disfaji nedeni
olarak, farengeal ve ösefageal disfonksiyonu olan kiflilerde,
nazoenterik beslenmeyi önermemektedir. Flynn ve ark (2),
yafllar> 17-90 aras>nda de¤iflen enteral tüple beslenen 53
hastadan, %26,4'ünde aspirasyon saptam>flt>r. Hastalar>n,
%66's> nazogastrik yolla, %17'si jejunostomi, %9,4'ü gas-
trostomi, %3,8'i servikal özefagostomiyle, %3,8'i ise bu
yollar>n kombinasyonlar>yla beslenmifllerdir. Aspire eden-
lerin %71,4'ünde ek hava yolu mevcut olup, tüpün büyük-
lü¤ü ve bölgesi ile aspirasyon aras>nda iliflki saptanamam>fl-
t>r. Bu çal>flmada aspire eden hastalar aras>nda en üst s>ray>
inmeli hastalar iflgal etmifltir. Pritchard (41), 6 ay üzerinde
aral>kl> olarak nazogastrik tüple beslenen santral nörolojik
nedenle disfajisi olan 20 hastan>n 12'sinde tüpün çap>n>n
büyüklü¤ü ile birlikte solunum infeksiyonu da saptanm>fl
olup, solunum infeksiyonu olanlar>n %25'inde tüp yer de-
¤ifltirmesi veya aspirasyon ile beraber pnömoni gözlemifltir.
Norton ve ark (42), travmatik beyin yaralanmas>ndan
(TBY) sonra, ilk 14 gün içinde intrakraniyal bas>nçtaki ar-
t>fl>n enteral beslenme tolerans>n>n kötü olmas>nda önemli
bir risk faktörü oldu¤unu göstermifltir, hastalar>n hepsi de-
vaml> tüple beslenmifllerdir. Lianeza ve ark (43), 27 aydan
daha uzun süre PEG (perkutaneöz endoskopik gastrostomi)
yerlefltirilen 73 hastan>n, yaklafl>k yar>s>nda nörolojik, oro-
farengeal veya özefageal di¤er yar>s>nda ise malnütrisyon
veya kronik aspirasyon nedenli yutma disfonksiyonu oldu-
¤unu, 6 hastada tüp yerlefltirilmesinden 48 saat sonra, as-
pirasyon pnömonisi geliflti¤ini gözlemifltir. Kaplan ve ark.
(44), 2 y>ll>k süreç içinde PEG yerlefltirilen 23 hastan>n
4'ünde 5 kez aspirasyon pnömonisi geliflti¤ini görmüfl, bu
hastalar>, daha önce nasogastrik tüp kullanan PEJ (perku-
taneöz endoskopik jejunostomi)'li hastalarla karfl>laflt>rd>-
¤>nda, 23 hastadan 13'ünde, nazogastrikle beslenenlerde
ise 6 hastada aspirasyon pnömonisi saptam>fl, PEJ'li hasta-
lar PEG'ye döndü¤ünde ise, 7 hastada 11 kez aspirasyon
pnömonisinin geliflti¤i gözlenmifltir. Hitch ve ark (45),
PEG ve PEJ yerlefltirimini 158 hastaya gastroözefageal ref-
lü, aspirasyon, gastrik atoni, parsiyel gastrik obstrüksiyon
nedeniyle yerlefltirmifller, aspirasyon veya reflü her 2 grup-
ta %5 hastada rapor edilmifltir. Lazarus ve ark. (35), bu ko-
nu ile ilgili 10 y>ll>k çal>flmalar> gözden geçirdiklerinde,
KISIM 5
n
Özel Rehabilitasyon Alanlar>
1452