background image
K
AS
L
T
hücrelerinin çapraz köprülerinde yer alan AT-
Paz enziminin, ATP hidroliz h>zlar> farkl> olan iki izoenzi-
mi vard>r. Enzim aktivitesinin h>z> çapraz köprü döngüle-
rinin, dolay>s>yla da kas>lman>n h>z>n> belirler. Çünkü, bir
hücredeki çapraz köprülerin hepsi ayn> tip izoenzimi içerir-
ler. Hücreler ayn> zamanda, sahip olduklar> ATPaz>n h>z>-
na uygun bir h>zla ATP sentezleyecek metabolik özellikler-
le de donat>lm>fllard>r. Kas lifleri izoenzim içeriklerine ve
metabolik özelliklerine göre üç grupta incelenebilirler:
1. H>zl> Glikolitik Lifler (T

Büyük hücrelerdir. Çaplar> yavafl oksidatif liflerinkinin iki
kat> kadard>r. Genifl hacimleri içinde çok say>da miyofila-
man ve çapraz köprü bar>nd>rd>klar>ndan kuvvetli kas>lma-
lar olufltururlar. Varolan çapraz köprülerden maksimum
düzeyde faydalanabilmeleri için sarkoplazmaya daha çok
kalsiyum iyonu sal>nmas> ve daha çok troponine kalsiyum
ba¤lanmas> gerekir. Bu gereksinimleri ile uyumlu olarak
büyük oranlarda sarkoplazmik retikulum içerirler. Kalsi-
yum h>zl> sal>nd>¤> için kas>lmaya çabuk bafllarlar, miyozin
ATPaz enzimleri h>zl> çal>flt>¤> için h>zl> kas>l>rlar, fakat
kas>lma süreleri k>sad>r. Çünkü kalsiyum iyonlar> sal>nd>k-
tan çok k>sa bir süre sonra h>zla sarkoplazmik retikuluma
geri pompalan>rlar.
Bu lifler, çapraz köprülerindeki ve sarkoplazmik reti-
kulumlar>n>n kalsiyum pompalar>ndaki ATPaz enzimleri-
nin ATP kullanma h>zlar>na eflit bir h>zla ATP sentezlerler.
Bu amaçla anaerobik metabolik yolu kulland>klar>ndan gli-
kojen depolar> ve glikolitik enzim içerikleri yüksek düzey-
lerdedir. Oksijene gerek duymazlar. Genellikle çok az say>-
da kapiller ile çevrelenmifllerdir. Miyoglobin ve mitokon-
dri içerikleri düflüktür.
Anaerobik metabolik yolun yan ürünü olan laktik asi-
din h>zla birikmesi h>zl> glikolitik liflerin k>sa sürede yo-
rulmalar>yla sonuçlan>r. Bu tip lifler metabolik özellikleri
nedeniyle k>sa süren ve kuvvet gerektiren hareketlerde kul-
lan>lmaya uygundur. Kaslar>m>z>n içindeki h>zl> glikolitik
lifler, kas>n büyük bir kuvvet oluflturmas> gerekmedikçe,
çok s>k kullan>lmazlar.
2. Yavafl Oksidatif Lifler (T

H>zl> glikolitik liflere k>yasla daha az miyofilaman içeren
ve kas>ld>klar>nda onlardan daha düflük kuvvetler oluflturan
liflerdir. Çevrelerinde bulunan çok say>da kapillerden ve
sarkoplazmalar>nda var olan miyoglobin moleküllerinden
elde ettikleri oksijeni sahip olduklar> çok say>daki mito-
kondride, aerobik yolla ATP sentezlemek için kullan>rlar.
Enerji elde etmek için ya¤ asitlerini tercih ettiklerinden
glikojen depolar> zay>ft>r.
Miyozin çapraz köprülerindeki ATPaz izoenzimi yavafl
çal>flt>¤>ndan düflük bir h>zla kas>l>rlar. Az say>daki çapraz
köprüde döngüleri bafllatmak için troponine az say>da kal-
siyum iyonunun ba¤lanmas> yeterli olaca¤>ndan sarkoplaz-
mik retikulum oranlar> düflüktür. Aerobik yolun ATP sen-
tez h>z> yavafl olsa bile hücrenin ATP harcama h>z>na yeti-
flebilir. Di¤er yandan aerobik yol sonsuz bir enerji kayna¤>-
d>r, liflerin uzun sürelerle kas>lmalar>na olanak sa¤lar. Ya-
vafl oksidatif lifler yorgunlu¤a dirençli olup, dayan>kl>l>k
gerektiren hareket ve egzersizlerde kullan>l>rlar.
3. H>zl> Oksidatif Lifler: (T

<çerdikleri ATPaz izoenzimi h>zl> çal>flt>¤> halde, aerobik
yolla ATP sentezlerler. Çünkü boyutlar> küçüktür, az say>-
da çapraz köprü içerir ve düflük miktarlarda ATP kullan>r-
lar. Gerekli enerjinin sa¤lanmas>nda aerobik yolun h>z> ye-
terli olur. Mitokondri ve miyoglobin içerikleri yüksek dü-
zeylerde olan bu hücreler, çok say>da kapiller ile çevrilidir-
ler. Orta düzeylerde glikojen molekülleri ve glikoliz en-
zimleri de içerirler. H>zl> kas>l>r, yavafl oksidatif liflerden
önce, h>zl> glikolitik liflerden sonra yorulurlar.
Miyoglobin demir içeren bir molekül oldu¤u için oksi-
datif kas liflerine k>rm>z> bir renk kazand>r>r. Bu görünüm
nedeniyle oksidatif liflere k>rm>z> lifler de denilir. Miyog-
lobin içerikleri düflük olan glikolitik lifler ise beyaz lif ad>-
n> al>rlar.
Vücudumuzdaki kaslar her üç tip lifi de içeren kar>fl>k
bir yap>dad>rlar. Ancak lif tiplerinin kas içindeki oran> ka-
s>n ifllevine göre farkl>l>k gösterir. Dik duruflumuzu koru-
mak için sürekli kas>lmak zorunda olan s>rt ve bacak kasla-
r>m>z dayan>kl>l>klar>n> çok say>da yavafl oksidatif lif içer-
melerine borçludur. Çok say>da h>zl> glikolitik lif içeren
kaslar ise güç ve h>z gerektiren k>sa süreli hareketlere uy-
gundur.
Kaslardaki k>rm>z>/beyaz lif oran> kifliler aras>nda fark-
l>l>k gösterir ve genetik olarak belirlenir. Bacak kaslar>nda
yavafl oksidatif liflerin oran> yüksek olan kifliler maraton gi-
bi uzun süreli koflularda, h>zl> glikolitik liflerin oran> yük-
sek olanlar ise 100 metre koflusu gibi k>sa mesafe koflula-
r>nda di¤erlerine k>yasla daha baflar>l> olurlar. "Maratoncu
olunmaz, do¤ulur" sözünde do¤ruluk pay> çoktur. Çünkü
egzersiz ile kaslar>m>z> gelifltirmemiz mümkündür, ama sa-
hip oldu¤umuz kas liflerinin tipini de¤ifltiremeyiz (16).
Bir motor birimdeki bütün kas lifleri ayn> tiptedir. Bu
nedenle motor birimlerde de kas liflerindekine benzer bir
s>n>flama vard>r. Yavafl oksidatif motor birimler en küçük,
h>zl> oksidatif motor birimler orta boy, h>zl> glikolitik mo-
KISIM 2
n
Fiziksel ve Rehabilitatif T>bb>n Temelleri
154