BAS
Bu grupta, hafif ve orta dereceli a¤r>larda en yayg>n olarak
kullan>lan paraaminofenol türevlerinden olan parasetamol
(asetaminofen) ile yan etkileri aç>s>ndan kullan>m> ABD
G>da ve
taraf>ndan yasaklanm>fl olmakla birlikte pek çok Avrupa
ülkesinde ve ülkemizde de ço¤u zaman kontrolsüz kullan>-
lan pirazolon derivelerinden dipiron ele al>nacakt>r.
P
ARASETAMOL
(A
SETAM
)
Hafif ve orta dereceli a¤r>larda, yaklafl>k 50 y>ldan beri yay-
g>n olarak kullan>lmas>na ra¤men, parasetamolün analjezik
etki mekanizmas> çok iyi bilinmemektedir (1,2). Santral
antinosiseptif etki hipotezini destekleyen kan>tlar mevcut-
tur (3). Parasetamol, 2 major izoformu olan (yap>sal PGHS-
1 ve indüklenebilir PGHS-2) PG H
2
sentaz>n (PGHS) se-
lektif inhibitörü gibi görünmektedir. Bu enzimin farkl>
spesifik aktif bölgeleri vard>r. Siklooksigenaz aktif bölgesi
(COX), özellikle steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar
(SOA<<'ler) olmak üzere enzimin farmakolojik inhibitörle-
rinin ço¤unun hedefidir. Parasetamolün, COX bölgesinden
PGHS'> inhibe etti¤i gösterilememifl ancak enzimin perok-
sidaz (POX) aktif bölgesi için azalt>c> yard>mc> madde ola-
rak görev yapma kapasitesiyle bunu gerçeklefltirdi¤i sap-
tanm>flt>r. Parasetamol farkl> hücreler ve doku tipleri arac>-
l>¤>yla prostaglandin (PG) sentezini inhibe etmek için ol-
dukça de¤iflken bir kapasite gösterir. Parasetamol hem
trombositlere (sadece PGHS-1 eksprese eden), hem de ak-
tive lökositlere (eikosanoid üretimi için PGHS-2'ye ba¤l>
olan) karfl> zay>f inhibitör aktiviteye sahiptir ki; bu al>fl>l-
m>fl dozlar>ndaki zay>f antitrombosit ve antiinflamatuvar
etkisiyle uyumluluk gösterir. Buna karfl>n, parasetamolün
antipiretik ve analjezik etkileri, vasküler endotelyal hücre-
lerde ve nöronlardaki PG supresyonuna ba¤lanmaktad>r.
Bu bulgu, santral sinir sistemi ya da vasküler endotelyum-
da PGHS'nin parasetamole duyarl> bir varyant>n>n bulun-
du¤u hipotezine yol açm>flt>r. Parasetamol inhibisyonunun
hücresel selektivitesinin temeli ortamdaki peroksit düzey-
781
52
BÖLÜM
B
AS
A
NALJEZ
S
TERO
O
LMAYAN
A
NT<
<
LAÇLAR
Dr. Yeflim Akkoç