bir karfl>l>kl> durufl-durum söz konusudur: y>k>lan antijenik
proteinin hangi peptidinin (epitop) sunulabilece¤inin s>-
n>rlar>n> MHC gen ürünleri çizerken, MHC: peptid komp-
leksinin T-lenfositler taraf>ndan ba¤lanabilmesi, bu epito-
pa özgül T-lenfosit reseptör ("T-cell Receptor", TCR) afi-
nitesine ba¤l>d>r. T-lenfositlere özgüllüklerini veren
TCR'dir. T-lenfositlerin geliflimi s>ras>nda organizman>n
kendinden olan ("self") peptidlere karfl> yüksek afiniteli bir
ba¤lanma sergileyen T-lenfositlerin geliflimi durdurulur
(Negatif Seleksiyon). Keza, sunulan peptidlerle hiçbir bi-
çimde bir ba¤ kurmayan T-lenfositler de canl>l>¤>n idame-
si için gerekli uyaranlardan yoksun b>rak>larak apopitoza
yönlendirilir. Bunlara karfl>n, sunulan "self" peptidlere orta
derecede bir afinite ile ba¤lanan T-lenfositlerin geliflimi
desteklenir (Pozitif Seleksiyon). T-lenfositlerin geliflim ev-
relerinde (Santral Tolerans) karfl>laflt>klar> bu çoklu kontrol
mekanizmas> lenfositler periferik dokulara geçtikten sonra
(Periferik Tolerans) da devrededir ve oto-reaktif lenfositle-
rin önemli bir elenme basama¤>d>r. Otoreaktif lenfositler
çeflitli mekanizmalarla apopitoza yönlendirilir. Otoreaktif
olmayan lenfositler "tolerant" olarak nitelenir ve bir kiflinin
antijen reseptör repertuar> bu biçimde oluflur. Otoimmün
bir yan>t>n geliflmesi, ilgili genetik duyarl>l>¤>n yan> s>ra,
lenfositlerde bu tolerans>n k>r>lmas>, ortadan kalkmas> ile
de iliflkilidir. Belirli infeksiyonlar gibi çevresel tetikleyici-
lerin etkisi ile tolerans>n idamesini sa¤layan kontrol meka-
nizmalar>ndan kaç>fl gerçekleflebilir. Böyle bir durumda T
veya B veya her iki lenfosit tipinde de tolerans k>r>labilir.
Travma, iskemi, kronik inflamasyon gibi nedenlerle hüc-
re/doku düzeyinde normalde immün sistemden korunmufl
protein/antijenlerin aç>¤a ç>kmas> ile de otoimmün bir re-
aksiyon tetiklenebilir. Bir otoantijene karfl> geliflen immün
yan>t>n effektör yönü baflka antijenlerin ortaya ç>kmas>na
yol açarak bu yeni antijenlere karfl> da bir yan>t>n geliflme-
sine yol açabilir. "Epitop yay>lmas>" ("epitope spreading")
denen bu olgu immün yan>t>n ilk olarak tetiklendi¤i anti-
jenden farkl> bir antijene yönelmesi veya eklenmesi ile
oluflmakta, tetikleyici antijen ortadan kalksa bile, ortaya ç>-
kan yeni antijene karfl> immün yan>t devam etmektedir (8,
13,17).
¤u ve yeni antijen sunum biçimlerini zorlad>¤> ve bu ba¤-
lamda belirli nükleotid de¤iflimlerinin çok da tesadüfi ol-
mad>¤>, heterozigotlu¤un ve polimorfizmin uzun bir tarih-
sellik içinde geliflti¤i genel kabul gören bir görüfl olmufl-
tur. Yeryüzünde bugün karfl>lafl>lan ve belirli hastal>k s>k-
l>klar> ile >rksal özellikler, co¤rafik da¤>l>m aras>nda at>f
iliflkisi kurulmas>n> sa¤layan HLA da¤>l>m> biny>llar önce-
immün bir niteli¤e büründü¤ü hastal>klarda da kendini
gösterir. MHC ile iliflkinin atfedildi¤i birçok hastal>¤a ra¤-
men, fizyopatolojik mekanizmalar>n aç>klanmas>nda henüz
büyük boflluklar mevcuttur. Ortaya konulan say>s>z araflt>r-
ma MHC'nin hastal>klarla iliflkisinde belirli modellerin ge-
lifltirilmesini sa¤lam>flt>r.
si, oluflan immün yan>t tipi aç>s>ndan kabaca iki bafll>kta
ele al>nabilir. Genel olarak, HLA s>n>f I molekülleri ekspre-
se eden hücreler ilgili peptidi CD8+ T-lenfositlere, HLA
s>n>f II eksprese eden hücreler de CD4+ T-lenfositlere su-
narlar.
kor sentezleyebilen hücreler olan B-lenfositlere "yard>m"
ederek bu hücrelerin aktivasyonunu sa¤lar ve antikor sen-
tezi gözlenir. An>lan bu mekanizma T-lenfosit dolay>m>n>
gerektiren antijenlere karfl> antikor sentezi ile iliflkilidir.
Normal adaptif yan>tlarda T-lenfosit "yard>m>" gerektir-
meden de antikor sentezini indükleyebilen antijenler söz
konusudur. HLA s>n>f II, dolay>s> ile, CD4+ T-lenfositler-
le iliflkili otoimmün yan>tlarda yard>mc> T lenfosit polari-
zasyonu gözlenir ve immün yan>t>n nihai fenotipi a¤>rl>kl>
olarak (oto)antikorlar>n olufltu¤u (Th2) veya a¤>rl>kl> ola-
rak hücresel immünitenin (Th2) rol ald>¤> bir yan>ta dönü-
flebilir. Antikorlar normalde immünitenin effektör faz>nda
görev yapan moleküllerdir. Otoantikorlar, karfl>t olarak
olufltuklar> de¤iflmifl "self" peptidler veya benzerlik dolay>-
m> ile mikroorganizma kökenli peptidlere karfl> da effektör