CI; 1.92-2.79), düflük hemoglobin seviyesi (OR, 1.89,
%95 CI;1.32-2.68), daha büyük nörolojik hasar (OR, 2.46,
%95 CI; 1.37-4.39), kardiyak aritmi öyküsü vard>r (OR,
1.79, %95 CI; 1.18-2.67) (8). Risk hastalar>n> ay>rmak, ha-
yat> tehdit eden komplikasyonlar> önlemek rehabilitasyon
ekibinin temel görevidir.
R
EHAB
S
IK
G
ÖRÜLEN
A
C
D
URUMLAR
Rehabilitasyon hastas>n>n problemleri için ay>r>c> tan>, di-
¤er hastalarla ayn> olmakla beraber, hastan>n primer hasta-
l>¤>na ba¤l> tan>yla ilgili farkl> fleyler düflünülmelidir. Söz-
gelimi, inmeli hastada omuz a¤r>s> oldu¤unda di¤er hasta-
larda oldu¤u gibi osteoartrit, bursit, gut, travma veya mi-
yokard infarktüsüne ba¤l> a¤r> düflünülmekle birlikte, gle-
nohumeral subluksasyon, refleks sempatik distrofi, ön ve
arka kas gruplar> aras>nda dengesizlik, spastisite daha s>k
olarak akla gelmelidir. Altta yatan nörolojik bozukluklar-
dan dolay>, teflhisler de s>k olarak rastlananlara benzemez.
Rehabilitasyon hastalar>nda, biliflsel ve duysal bozuklukla-
r>n olmas> nedeniyle önemli bulgular bask>lan>r, teflhis s>-
ras>nda anamnez ve fizik muayene yard>mc> olmayabilir.
çabilir, problem hastan>n inmeli taraf>nda ise, a¤r>y> hisset-
mez, kas>n kullan>lmamas>na ba¤l> ödem 2 bacak aras>nda
asimetri oluflturdu¤u için, DVT geliflen bacak ile di¤eri
aras>nda tan>da zorlan>l>r. Bu nedenle rehabilitasyon hasta-
lar>n> çok dikkatli olarak izlemek gerekir. Tüm rehabilitas-
yon ünitelerinde referans kitaplar 2-3 y>lda bir yenilenme-
li ve acil durumlar da dikkatle gözden geçirilmelidir.
Otonomik Disrefleksi (OD)
Hayat> tehdit eden, acil müdahale gerektiren durumlardan
biri olup, orta torasik seviye ve üstündeki omurilik yaralan-
mal> (OY) hastalarda görülen, duysal uyar>lar>n bafllatt>¤>
ve kontrol edilemeyen sempatik aktivite sonucu ortaya ç>-
kan bir durumdur (9). 1860'lardan itibaren olgu sunumu
olarak literatürlerde görülürken (9), 1956da Kurnick (10)
taraf>ndan ilk kez nörofizyolojik temeli ayr>nt>l> olarak an-
lat>lm>flt>r. Komplet ve inkomplet travmatik OY'li hasta-
larda görülmekle birlikte, kanser ve otoimmun hastal>¤a
ba¤l> miyelopatilerde de görülebilir. Komplet OY'li hasta-
lar>n %85'ine yak>n>nda görülmekte ve tablo inkomplet
OY'lilerde daha kötü olmaktad>r. Servikal OY'de %60, to-
rasik OY'de ise %20 oran>nda saptanm>fl olup, OY'li ka-
d>nlar>n %60'>nda, erkeklerin ise %46's>nda gözlenmekte-
dir (11). Kronik yüksek OY'li hastalarda, torakolomber
sempatik ç>k>fl>n serebral düzenlemesi bozulmufltur. Mesa-
ne veya barsak gerginli¤i gibi uyar>lar, sempatik refleksi
uyar>r ve omurilik yaralanma seviyesinin alt>nda yo¤un
sempatik deflarja neden olur. Kas, splanknik ve kutanöz da-
mar yata¤>nda vazokonstriksiyona, ciddi paroksismal hi-
pertansiyona neden olur. Bu durumda lezyonun üzerinde
baroreseptör arac>l>¤>yla refleks bradikardiyle birlikte sem-
patik aktivitenin kesilmesi sonucu vazodilatasyon, yüzde
k>zarma ve bafla¤r>s> geliflir, bu kompansatuar cevap, sen-
kopa ve ani ölüme neden olabilir (12). Fareler üzerinde ya-
p>lan çal>flmalarda, spinal seviyede torakolomber spinal
kordun afferent fibrillerinde sinir büyüme faktöründe
(NGF) ve bunu izleyen kalsitonin gen iliflkili peptid
(CGRP) deki artma, duysal nöronlar>n alt gruplar>n>n san-
tral dallanmas>ndaki genifllemesi yoluyla OD geliflmesine
katk>da bulundu¤u gösterilmifltir (13-14). Bu genifllemifl
dallanma, spinal refleks için artm>fl afferent ç>k>fl sa¤lar,
OD'yi yo¤unlaflt>r>r. Ayr>ca,
-1 adrenoseptör aktivasyo-
nuna yan>t>n art>fl> da gösterilmifltir. Hormonlar>n da OD
yan>t>nda etkili oldu¤una dair çal>flmalar vard>r (15).
OD, içi bofl organlar>n gerilmesi, kas>lmas> veya a¤r> re-
septörlerinin uyar>lmas> sonucu, sempatik sinir sisteminin
afl>r> veya anormal refleksiyle ortaya ç>kar. Bu uyar>, mesa-
neden (idrar yolu infeksiyonu veya kateter t>kanmas>), ka-
l>n barsak (anal fissur, fekal impaksiyon), iskelet kas>
(spazm) veya deri ve derialt> dokular>n (bas> yaras>) spinal
kesi alt>ndaki afferent sinirlerinden kalkar. En s>k olarak,
genitoüriner nedenler sorumlu olup, üriner retansiyon, ka-
teterin t>kanmas> veya kateterde bozukluk, kateterizasyon,
kateterin hareketi s>ras>nda uyarma, OD'yi tetikleyebilir.
Sistoskopi, ürodinami, litotripsi, infertilite için elektroeje-
külasyon, üriner infeksiyon, seksüel aktivite mesanede ge-
rilme oluflturmasa da OD'ye neden olabilir (9).
En s>k di¤er neden de gastrointestinal sistemle ilgili
olup, rektal distansiyon (kab>zl>k veya fekal impaksiyon)
veya akut bat>nla ilgili olabilir. Az oranda bas> yaras>, s>k>
giysi, deri ve perianal infeksiyon veya dekübitüs ülserinin
uyar>s>yla OD oluflabilir. T6 üzerindeki OY lezyonlar>nda
kad>nlarda hamilelik ve özellikle do¤um s>ras>nda, üçte iki
oran>nda OD geliflebilir. Ayr>ca iskelet k>r>¤>, kalça dislo-
kasyonu, derin ven trombozu, pulmoner emboli ve akut
apandisit s>ras>nda da OD ortaya ç>kabilir (9).
Tan>, OD'den flüphelenmeye ba¤l> olarak konur, çünkü
hipertansiyon geliflmesine ra¤men semptomlar minimal
olabilir. OD'nin klasik görünümü, ani, ciddi kontrol edile-
meyen hipertansiyonla birlikte bradikardi geliflmesidir.
Kan bas>nc>; bafllang>ca göre 20-40 mmHg daha yüksektir,
tetraplejiklerde, sistolik ve diyastolik kan bas>nc>n>n, nor-
mal insanlardan 15 mmHg daha düflük oldu¤u unutulma-
1447
BÖLÜM 94
n
Rehabilitasyon Alan>nda Acil Durumlar