lu sitokinlerdir ve bu sitokinler daha aktif ve ilerlemifl ek-
lem harabiyeti ile iliflkilidirler.
Östrojen, progesteron ve relaksin gibi üreme hormonla-
r>n>n patogenez üzerindeki etkileri araflt>r>lmaktad>r. Üreme
ça¤>ndaki kad>nlarda TMB'nin daha s>k görülmesi, menstru-
el siklus ve östrojen tedavileri ile semptomlarda dalgalanma-
lar>n olmas> ve TME'de östrojen ve progesteron reseptörleri-
nin bulunmas> bu mekanizmay> desteklemektedir (6).
Santral mekanizmalar>n da TMB'de etkili oldu¤u art>k
bilinmektedir. Son y>llarda yap>lan nörofizyolojik çal>flma-
larda TMB'li hastalarda beynin baz> bölgelerinde nöroman-
yetik sinyal de¤iflikli¤i saptanm>flt>r (29). Kortikal düzey-
deki bu ifllevsel bozukluk orofasiyal motor kontrolun zay>f-
lamas>na neden olarak difl s>kma ve g>c>rdatma gibi baz>
davran>fllar>n artmas>na ve TMB semptomlar>n>n fliddetlen-
mesine yol açabilir.
Semptomlar
En s>k karfl>lafl>lan semptomlar; a¤r>, eklem sesleri ve tem-
poromandibular ifllev bozukluklar>d>r (Tablo 121.1). Kli-
nik seyir dalgalanmalar gösterir, semptomlarda spontan
düzelme ve rekürens s>kt>r (30).
A¤r>, TMB'nin en önemli bulgulardan biridir ve hasta-
lar>n en s>k doktora baflvuru nedenini oluflturur. A¤r> ge-
nellikle künt ve devaml> karakterdedir, fakat palpasyon ve
konuflma, çi¤neme s>ras>nda yap>lan baz> mandibula hare-
ketleri ile daha keskin ve fliddetli a¤r> tetiklenebilir. A¤r>,
kula¤a, temporal ve periorbital bölgeye, mandibula köflesi-
ne, yüz ve omuza yay>labilir (fiekil 121.2). A¤r>, kas veya
eklemden kaynaklanabilir. Kas a¤r>s>, kas lifleri, tendon ve
fasyadan kaynaklanan yayg>n lokalizasyonlu derin somatik
bir a¤r>d>r. Ekleme ba¤l> a¤r> ise, eklem çevresindeki yu-
muflak dokulardan, özellikle diskal ligaman, kapsuler liga-
man ve retrodiskal yap>lardan kaynaklanmaktad>r (31). Si-
nir sonlanmalar> bulunmad>¤> için eklem k>k>rda¤> ve arti-
küler yüzeyler a¤r> kayna¤> de¤ildir (32). Ligamanlar geril-
di¤i ve retrodiskal yap>lar bask>ya u¤rad>¤>nda nosiseptör-
ler sinyal gönderirler ve a¤r> alg>lan>r. Nosiseptörlerin uya-
r>lmas> ile mandibulay> hareket ettiren kaslara inhibitör
uyar> iletilir.
A¤r>, 6 aydan daha uzun süre devam ederek `kronik a¤-
r>' yak>nmas>na yol açabilir. TMB'nin yanl>fl veya eksik te-
davi edilmesi de a¤r>n>n kronikleflmesine katk>da bulunur.
Yüz ve boyun bölgesine yans>yan a¤r>lar d>fl>nda kulak-
ta doluluk hissi, kulak ç>nlamas>, vertigo, iflitmede subjek-
tif azalma, görmede azalma ve görme bulan>kl>¤> gibi
nonspesifik semptomlar da görülebilir (33, 34).
Hastalar çene hareketleri s>ras>nda eklemden gelen h>-
fl>rt> ve t>k>rt> seslerinden de flikayet edebilirler. Bazen bu
sesler etraflar>nda bulunan di¤er kifliler taraf>ndan da duyu-
labilir. Tek bafl>na TME seslerinin varl>¤> toplumda asemp-
tomatik kiflilerde de rastlanabilir ve seyri zaman içinde dal-
galanmalar gösterebilir (8).
Çene hareketleri genellikle k>s>tl>d>r. Hareket k>s>tl>l>-
¤> ve a¤r> nedeniyle konuflurken ve çi¤nerken zorluktan ya-
k>nabilirler. Hastalar çenede kilitlenme de tarifleyebilirler:
A¤z>n> açamama ile karakterize a¤>z kapal> pozisyonda ki-
litlenme (daha s>k) veya a¤z>n> kapatamama ile karakterize
a¤>z aç>k pozisyonda kilitlenme olabilir. A¤>z kapal> pozis-
yonda kilitlenme ço¤unlukla disk problemleri nedeniyle
karfl>lafl>lan bir sorundur. Daha nadir olan a¤>z aç>k pozis-
yonda kilitlenme durumunda ise eklem subluksasyonu ve-
ya diskin posteriora deplasman> düflünülmelidir. Kilitlen-
me bazen müdahale edilmeden kendili¤inden de aç>labilir.
Fakat a¤>z aç>k kilitlenme durumunda kondil fossan>n d>-
fl>na ç>km>flsa bu gerçek eklem dislokasyondur ve mutlaka
redükte edilmelidir.
Hastan>n semptomlar>n> artt>r>p azaltan faktörler (ko-
nuflmak, çi¤nemek) ayr>nt>l> olarak sorgulan>rken, TMB'ye
zemin haz>rlayabilecek parafonksiyonel aktiviteler (bruk-
sizm, difl s>kma, sak>z çi¤neme, t>rnak yeme, dudak >s>rma-
çi¤neme, dil itme (tongue thrusting), saç çi¤neme gibi) ve
baz> bafl ve boyun al>flkanl>klar> da (kulak ve omuz aras>n-
da telefonu tutmak, birisini dinlerken veya bir fleyler okur-
ken eli ile çenesine yaslanmak gibi) araflt>r>lmal>d>r.
Fizik Muayene
Fizik muayene ile, mandibular hareketler, bafl boyun kasla-
r>n>n ve TME'nin hassasiyeti ve TME sesleri incelenir.
1959
BÖLÜM 121
n
Temporomandibular Bozukluklar
Tablo 121.1
Temporomandibular Bozukluklarda
Görülen Semptomlar
1. A¤r>
a. TME a¤r>s>
b. Çi¤neme kaslar>nda a¤r>
2. Temporomandibular eklem sesleri
a. Klik
b. Krepitasyon
3. Mandibula ifllevlerinde de¤ifliklikler
a. Mandibula hareketlerinde k>s>tl>l>k
b. Kilitlenme
c. Mandibula hareketlerinde sapma (deviasyon,
defleksiyon)
Daha nadir görülen di¤er semptomlar (bafl a¤r>s>,
kulak a¤r>s>, ç>nlama,..)