Kal>n filamanlar>n bulundu¤u bölge elektron mikros-
kobisinde koyu bir flerit olarak görülür ve A band> olarak
bilinir. A band>n>n geniflli¤i kal>n filamanlar>n boyuna
eflittir. Her A band>n>n ortas>nda H band> olarak isimlendi-
rilen aç>k renkli bir bölge vard>r. Buras> ince filamanlar>n
serbest uçlar> aras>nda kalan bölge olup, yaln>zca kal>n fila-
man içerir. A band>n>n H band> d>fl>nda kalan bölümlerin-
de ise hem kal>n hem de ince filamanlar bulunur. Di¤er bir
deyiflle H band> d>fl>nda kalan bu bölge iki filaman>n örtüfl-
tü¤ü bölgedir. H band>n>n ortas>nda koyu renkli ve ince bir
çizgi görülür. M çizgisi ad> verilen bu bölgede komflu ka-
l>n filamanlar> birbirine ba¤layan yap>sal proteinler vard>r.
I Band> bir Z çizgisinden ve onun her iki yan>ndaki aç>k
renk alanlardan meydana gelir. Bu alanda yaln>zca ince fi-
lamanlar vard>r (fiekil 14.4). Z Diski hem ince filamanlar
için bir tutunma noktas> oluflturur hem de komflu miyofib-
rilleri (t>pk> M band>n>n kal>n filamanlara yapt>¤> gibi) bir-
birine ba¤lar (5,6). Z band> 2 sarkomer aras>ndaki s>n>r ol-
du¤una göre, bir sarkomer 1 A band> ve onun her iki ya-
n>ndaki 2 adet yar>m I band>ndan oluflur.
Sarkoplazmik retikulumun tübülleri, miyofibrillerin
etraf>n> bir k>l>f gibi sararlar. Her sarkomerin etraf>nda 2
triad olup, bunlar A ve I bantlar>n>n kesiflti¤i bölgelerde,
yani kal>n filaman>n her iki ucunda yerleflmifllerdir.
Kas kas>lmas> için günümüzde geçerlili¤ini koruyan
teori "kayan filaman teorisi" dir. Bu teoriye göre histolojik
olarak iç içe geçmifl bulunan ince ve kal>n filamanlar, kas>l-
ma s>ras>nda birbirlerinin üzerinde kayarak bu konumlar>-
n> ilerletirler. Filamanlar>n boylar> sabit kal>r. Ancak, fila-
manlar>n iyice iç içe geçmesine ba¤l> olarak sarkomerlerin
ve dolay>s>yla da kas>n boyu k>sal>r. K>salma s>ras>nda A
band>n>n boyu de¤iflmez, fakat I ve H bantlar> giderek da-
ral>rlar.
Globüler (toparlak) yap>daki G-aktin proteinleri, bir dizi
halinde biraraya gelerek fibriller (ince uzun) yap>daki F-ak-
tin proteinini olufltururlar. Yanyana gelen iki F-aktin dizi-
si uzun eksenleri boyunca bir ipteki gibi burularak sarmal
bir yap> meydana getirirler: Aktin molekülü. Bu yap> ince
filaman>n ana eleman>d>r (fiekil 14.6). Her G-aktin protei-
ni bir ba¤lanma bölgesi içerir. Kal>n filaman>n çapraz köprü-
leri kas>lma s>ras>nda bu bölgelere tutunurlar.
parlar. Bunlar troponin ve tropomiyozindir.
Tropomiyozin, uzun eksenleri etraf>nda burularak sar-
mal oluflturmufl iki fibriller proteinden meydana gelir.
ce ve uzun yap>da olan tropomiyozin, kendisi gibi uzun fa-
kat daha kal>n olan aktinin etraf>na sar>lm>flt>r. Öyle ki,
dinlenme halindeki bir kasta G-aktinler üzerindeki ba¤lan-
ma bölgelerini örterek çapraz köprülerin aktinlere ba¤lan-
mas>n> engeller. Ba¤lanman>n gerçekleflebilmesi için tro-
pomiyozin molekülünün yer de¤ifltirmesi gerekir. Yer de-
¤ifltirme iflleminde troponin görev yapar.
Troponin molekülü belli aral>klarla tropomiyozinin
üzerine yerleflmifl globüler yap>da bir proteindir. Gevflemifl
haldeki bir kasta bekleme durumunda olan troponinler, ka-
s>n uyar>lmas> ile harekete geçerler. Uyar>lan kas hücresin-
de meydana gelen hareket potansiyelinin etkisiyle terminal
sisternalardan sarkoplazmaya sal>nan kalsiyum iyonlar>n>n
troponine ba¤lanmas>, troponin-tropomiyozin komplek-
sinde bir flekil de¤iflikli¤ine yol açar. Tropomiyozin bu de-
¤ifliklik s>ras>nda aktin üzerindeki ba¤lanma bölgelerinden
uza¤a sürüklenerek iki F-aktin zinciri aras>ndaki çukur
bölgeye çekilir.
Kal>n Filaman
Bir miyozin molekülü dört hafif, iki a¤>r protein zincirin-
den meydana gelir. A¤>r zincirlerin bir ucu globüler, geri
kalan> ise fibriller yap>dad>r. Globüler k>sma miyozinin ba-
fl>, uzun fibriller k>sma ise kuyru¤u denilir. Her bir miyozin
bafl>n>n etraf>nda ikifler adet hafif zincir vard>r. r zin-
KISIM 2
n
Fiziksel ve Rehabilitatif T>bb>n Temelleri
142
fiekil 14.6
aktin molekülünün flematik görünümü.