likleri onlara en yüksek iletim h>z>n> kazand>rd>¤> için uya-
r>y> geciktirmeden iskelet kas>na ulaflt>r>rlar.
hücrelerini çevreleyen endomisyum hücre-
lere elektrik izolasyon sa¤lar. Bu izolasyon, bir iskelet kas>
hücresinin zar>nda meydana gelen hareket potansiyellerinin
komflu hücrelerde uyar> oluflturmas>n> engeller. Bu durum-
da her hücrenin ayr> bir akson terminali ile uyar>lmas> ge-
rekir, ama bir kastaki bütün hücrelerin tek bir uyar>yla ay-
n> anda çal>flmas> da engellenmifl olur.
Motor nöronun aksonu, say>lar> her nöron için farkl>
olan dallara ayr>l>r ve kas liflerine ulaflmadan hemen önce
miyelin k>l>f>n> kaybeder. Dallar>n genifllemifl uçlar>na ak-
son ucu (terminali) ad> verilir. Her bir kas lifi ço¤unlukla
hücrenin orta kesiminde sonlanan tek bir akson ucu ile in-
nerve edilir. Aksonunun birden fazla dal> olmas> sayesinde
bir alfa motor nöron birden fazla iskelet kas> hücresini kon-
trol edebilir. Bir alfa motor nörona ve onun akson uçlar>n>n
innerve etti¤i kas liflerine toplu halde motor birim ad> veri-
lir. Bir alfa motor nöron uyar>l>nca onun motor biriminde-
ki bütün kas lifleri kas>l>rlar. Bir motor birimdeki bütün
lifler, ayn> kas>n içinde bulunurlar, ama toplu halde, birbir-
lerine komflu konumda olmay>p kas içinde da¤>n>k yerlefl-
mifllerdir.
Vücudumuzda de¤iflik say>larda kas lifi içeren, dolay>-
s>yla da farkl> kuvvetler oluflturabilen motor birimler var-
d>r. Bir motor birimdeki liflerin say>s> birkaç taneden bir-
kaç bin taneye kadar de¤iflebilir. Hassas hareketler için kul-
lan>lan kaslar, az say>da kas lifi içeren küçük motor birim-
lerden meydana gelirler. Örne¤in, göz küresinin hareketle-
rini sa¤layan ekstraoküler göz kaslar>ndaki motor birimler
yaklafl>k on kas lifi içerirler. Bu sayede kaslar boyutlar>na ve
toplam kas lifi say>lar>na k>yasla daha fazla motor nöron ile
innerve edilirler; hassas bir flekilde kontrol edilebilirler.
Büyük hareketler yapt>ran, bacak kaslar> gibi büyük boyut-
lu kaslar ise yüzlerce hatta binlerce kas lifi içeren daha bü-
yük motor birimlerden meydana gelirler. Bir tek alfa mo-
tor nöronun çok say>da kas lifini innerve etmesi sayesinde
büyük bir kas s>n>rl> say>da nöronla kontrol edilebilir.
Her bir motor birimin oluflturdu¤u kuvvet, içerdi¤i kas
liflerinin say>lar> ve tipleri ile orant>l>d>r. Bütün bir kas>n
oluflturaca¤> kuvvet ise kas>lmaya kat>lmak üzere uyar>la-
cak olan motor birimlerin say>lar> ve büyüklüklerine ba¤l>-
d>r.
K
AS
T
ONUSU
Dinlenme halindeki bir kasta bile baz> motor birimlerin
asenkronize kas>ld>klar> gözlenir. Merkezi sinir sistemin-
den gelen uyar>lar>n etkisi ile oluflan bu kas>lmalar düflük
düzeyde de olsa bir gerim oluflturur ve kasa sertlik kazan-
d>r>rlar. Dinlenme halinde gözlenen bu kas>lmaya tonus ad>
verilir. Kas tonusu ayn> zamanda sarkomerlerin uygun (op-
timum) boyda kalmalar>n> da sa¤lar.
Kas> innerve eden motor nöronun aksonu kesilirse to-
nus kaybolur, kas yumuflar. Ayn> zamanda kas>n uyar>lma-
s>n> da engelleyen bu durum flask felç olarak bilinir.
K
AS
S
K
AVfiA/I
Bir akson ucunun bir kas lifi üzerinde sonland>¤> bölgeye
kas sinir kavfla¤> (motor son plak) ad> verilmifltir. Sarkolem-
man>n bu bölgesindeki çukurluk sayesinde akson termina-
li sarkolemmaya çok yak>n yerleflmifltir, fakat iki hücrenin
zarlar> birbirlerine temas etmezler. Kas sinir kavfla¤>nda,
hücrelerin aras>nda kalan ve hücre d>fl> s>v>s> içeren dar böl-
geye sinaps aral>¤> ad> verilir (fiekil 14.10).
Akson boyunca ilerleyerek akson uçlar>na ulaflan hare-
ket potansiyelinin neden oldu¤u depolarizasyon, sinir hüc-
resinin bu bölgesindeki zarda bulunan voltaj-kap>l> kalsi-
yum kanallar>n> açar. Kalsiyum iyonlar>n>n hücre d>fl> s>v>-
daki yo¤unlu¤u yaklafl>k 10
-3
M, hücre içi s>v>daki yo¤un-
lu¤u ise 10
-7
M d>r. Hücre d>fl> s>v>daki kalsiyum iyonlar>,
bu yo¤unluk fark>n>n etkisiyle voltaj-kap>l> kalsiyum ka-
nallar>ndan geçerek akson ucuna girerler. Motor nöronun
akson ucunda asetilkolin (AK) nörotransmitteri içeren çok
say>da vezikül vard>r. Hücre içinde yo¤unlaflan kalsiyum
iyonlar>, bu veziküllerin hücre zar> ile birleflip, içerdikleri
AK moleküllerini ekzositoz ile sinaptik aral>¤a boflaltmala-
r>na yol açarlar. Akson terminalinde bulunan Ca-ATPaz
pompalar> ise görevlerini tamamlayan kalsiyum iyonlar>n>
hemen hücre d>fl> s>v>ya geri tafl>rlar.
KISIM 2
n
Fiziksel ve Rehabilitatif T>bb>n Temelleri
146
fiekil 14.10
Kas sinir kavfla¤>