ordinasyonu ve hareketin yap>ld>¤> eklem hakk>nda genel
bir bilgi verir. Normalde pasif eklem hareketi aktif hare-
ketten daha genifl bir aç>ya sahip olmas>na ra¤men günlük
yaflamda aktif hareket aç>kl>¤> önemlidir. Dolay>s>yla mu-
ayene s>ras>nda aktif hareketin de¤erlendirilmesi daha
önemlidir. Eklemin aktif hareketi a¤r>l> ise, a¤r> eklem
çevresi kas, tendon, ligament, eklem kapsülü, bursa, fasya
ve cilt patolojilerinden bir veya birkaç>ndan kaynaklanabil-
mektedir. E¤er hasta eklem hareketini a¤r>s>z tamamlarsa
eklem hareketi ile ilgili olarak daha ileri bir incelemeye ge-
rek yoktur. Ancak test edilen eklem hareketi normal anato-
mik flekilde yap>lam>yorsa veya a¤r>l>, limitli ise patoloji-
nin ortaya konabilmesi için EHA pasif olarak da de¤erlen-
dirilmelidir. Pasif EHA, eklem yüzeyinin bütünlü¤ü ve ek-
lem kapsülü, çevre yumuflak doku, ligament, kas ve cildin
uzayabilirli¤i hakk>nda bilgi verir. Pasif eklem hareketi ki-
flinin kas gücü ve koordinasyonundan ba¤>ms>zd>r. E¤er
ekleme hareketi yapt>ran kas>n güçsüzlü¤ü söz konusu ise
pasif ve aktif hareket aras>nda oldukça büyük farkl>l>k ola-
cakt>r. Örne¤in, eklem yap>s>na ait bir patoloji olmaks>z>n
sadece eklem çevresi kasta tam paralizi varsa aktif olarak
eklemde hiç hareket gözlenmeyecektir. Ancak yap>sal ola-
rak eklem sa¤lam oldu¤u için pasif olarak harekette her-
hangi bir k>s>tlanma beklenmez.
Pasif EHA a¤r>l> ise a¤r>, s>kl>kla kontraktil olmayan
yap>lar>n hareketi, gerilmesi veya s>k>flmas>ndan kaynak-
lanmaktad>r. Pasif hareketin sonunda a¤r> varsa a¤r>n>n
muhtemel nedeni hem kontraktil hem de kontraktil olma-
yan yap>lar>n gerilmesidir (1).
Eklem hareketindeki herhangi bir yetersizlik veya bo-
zukluk fiziksel aktivite ve fonksiyonlar> etkileyen en önem-
li faktörlerden birisidir (6). Herhangi bir ekleme ait hare-
ket bozuklu¤unun de¤erlendirilmesinde ve tedavi planlan-
mas>nda öncelikle eklem hareketinin normal de¤erlerinin
bilinmesi gerekmektedir. Eklem hareketi kiflisel farkl>l>k-
lar>n yan> s>ra yafl, cinsiyet, >rk, fiziksel aktivite, vücut kit-
le indeksi ve meslek dahil olmak üzere pek çok faktörden
etkilenebilmektedir. Bunun yan> s>ra test posizyonu, öl-
çümde kullan>lan materyal ve ölçümü yapan kiflinin tecrü-
besi de ölçüm sonuçlar>n> etkileyebilmektedir. Bir eklem-
de limitasyon olup olmad>¤>n>n karar>na varabilmek için
öncelikle o ekleme ait hareket aç>kl>klar>n>n ayn> yafl ve
cinsiyetteki sa¤l>kl> kiflilerin ortalamas>ndan elde edilmifl
normal de¤erlerinin bilinmesi gereklidir. En ideali hasta-
n>n kendi yafl grubundaki kiflilerden elde edilmifl de¤erler
ile karfl>laflt>r>lmas>d>r. Ancak her yafl grubu için ayr> ayr>
elde edilmifl standart de¤erler bulunmamaktad>r. Bu du-
rumda hastan>n sa¤lam ekstremitesinden elde edilen de¤er
ile karfl>laflt>rma yapmak en uygun yöntemdir.
Son 20 y>l>n literatürü incelendi¤inde çeflitli eklemler-
le ilgili yap>lan çal>flmalarda EHA'n>n yafl ve cinsiyete göre
de¤ifliklikler gösterdi¤i belirtilmifltir (7-9). Özellikle iler-
leyen yafl>n EHA'n>n azalmas>nda önemli bir faktör oldu¤u
hatta EHA'daki azalman>n yafllanman>n do¤al bir parças>
oldu¤u bildirilmektedir. Nonaka ve arkadafllar>, yafllar> 15
ile 73 aras>nda de¤iflen 77 sa¤l>kl> erkekte kalça ve diz ek-
lemlerine ait hareket aç>kl>klar>n> de¤erlendirmifllerdir
(10). Bu çal>flmada ilerleyen yaflla birlikte eklem çevresi yu-
muflak doku ve kas kitlesinin uzayabilirli¤inin azalmas> ve
beraberinde eklemde meydana gelen dejeneratif de¤ifliklik-
lerin etkisiyle pasif EHA'n>n azald>¤> bildirilmifltir. Bunla-
r>n yan> s>ra co¤rafi özellikler ve kültürel farkl>l>klar>n da
EHA'y> etkileyen faktörler oldu¤u bildirilmektedir (11).
Do¤ru ve güvenilir bir EHA muayenesi için de¤erlen-
dirmeyi yapacak kiflinin her bir eklem ve hareket için; test
pozisyonunu, eklemin yap> ve fonksiyonunu, anatomik s>-
n>rlar> iyi bilmesi, stabilizasyonu uygun olarak yapmas> ge-
rekmektedir. Goniyometrik ölçümün en önemli parças> uy-
gun pozisyonlamad>r. De¤erlendirilen her eklem için en
uygun pozisyon verilmelidir, de¤erlendirme s>ras>nda has-
ta mümkün olan en gevflek pozisyonda olmal>d>r.
Ü
ST
E
KSTREM
EHA
D
E/ERLEND
Omuz
Top-yuva fleklindeki glenohumeral eklemde humerusun kon-
veks bafl> topu, konkav yap>daki glenoid fossa ise yuvay>
oluflturmaktad>r. Humerus bafl>na göre s>¤ ve küçük olan
glenoid fossa fibrokartilajinöz yap>daki labrum taraf>ndan
derinlefltirilir. l> olan eklem kapsülü
glenoid labruma kar>fl>r ve rotator manflon kaslar> taraf>n-
dan güçlendirilir. Glenohumeral eklemde fleksiyon-eks-
tansiyon, abduksiyon-adduksiyon ve iç-d>fl rotasyon hare-
ketleri mevcuttur. Eklemde hareket, humerus bafl>n>n gle-
noid fossada kayma ve dönmesi ile ortaya ç>kar. Fleksiyon
s>ras>nda humerus bafl> posterior ve inferiora, ekstansiyon
s>ras>nda anterior ve superiora, abduksiyonda inferiora ad-
duksiyonda ise superiora do¤ru hareket eder (5,12).
Skapulan>n akromiyon ç>k>nt>s> ile klavikula aras>nda
gerçekleflen akromiyoklaviküler eklemde 3 planda hareket
vard>r. Bu hareketleri tan>mlamak için çeflitli terimler kul-
lan>lmaktad>r. Tilt, skapulan>n koronal aks çevresinde
meydana gelen hareketidir. Anterior tilt s>ras>nda skapula-
n>n superior kenar> ile glenoid fossa yukar> do¤ru hareket
ederken inferior aç>s> posteriora do¤ru kayar. Posterior tilt
s>ras>nda ise bunun tam tersi bir hareket meydana gelir.
Frontal planda gerçekleflen yukar> do¤ru rotasyon s>ras>nda
3521
BÖLÜM 217
n
Eklem Hareket Aç>kl>klar>n>n De¤erlendirilmesi (Goniyometrik Ölçüm)