yum düzeyinin ilk birkaç kas>lma ile daha uygun bir düze-
ye ulaflmas>na ba¤l> oldu¤u düflünülmektedir. Yaklafl>k be-
flinci kas>lmadan sonra bu etki tamamlan>r, kas>lma kuvve-
ti sabitleflir.
B) Dalga Birikimi:
Merdiven olay> tamamlan>p kuvvet sa-
bitlefltikten sonra uyar> frekans> art>r>lmaya devam edilirse
dalga birikimi gözlenir. Her kas>lma bir öncekinin üzerine
eklenir ve kas>lman>n gerimi giderek artar. Bu durumun
iki aç>klamas> olabilir:
1. Hücrelerin içindeki sarkoplazmik retikulum ve d>fl>n-
daki ba¤ dokusu gibi kas>lmaya kat>lmayan pasif ele-
manlar, miyofilamanlar>n meydana getirdi¤i kuvvete
karfl> bir direnç olufltururlar. Kas yüksek frekansla uya-
r>ld>¤>nda bu direncin üstesinden gelinmifl olur.
2. Kas ardarda uyar>l>nca hücre içi kalsiyum düzeyi gide-
rek artar.
C) Yar>m Tetanus:
Frekans art>r>lmaya devam edilirse her
kas>lmadan sonra kasa tan>nan gevfleme süresi iyice k>sal>r.
Ancak az da olsa gevfleme gerçekleflti¤i için kas>lman>n
kuvvetinde hala dalgalanmalar vard>r. Bu duruma yar>m te-
tanus ad> verilir.
D) Tam Tetanus:
Uyar> frekans> çok yükselince kas>lma
kuvvetindeki dalgalanma kaybolur ve kuvvet sabitleflir.
Çünkü art>k hiç gevfleme olmaz. Hücre içinde biriken kal-
siyum iyonlar>n>n say>s> çapraz köprü döngülerinin dur-
maks>z>n çal>flmas>n> sa¤layacak kadar çoktur, aktinler üze-
rindeki ba¤lanma bölgeleri daima aç>ktad>r. Tetanus ad> ve-
rilen bu durum tipik bir izometrik kas>lmad>r. Frekans ar-
t>fllar>n>n neden oldu¤u en büyük kas>lma kuvveti tetanus
s>ras>nda gözlenir. Bu kuvvet tek bir uyar> ile meydana ge-
len izometrik sars> s>ras>nda ortaya ç>kan kuvvetin yaklafl>k
3-5 kat>d>r. Tetanik kas>lma meydana geldikten sonra fre-
kans art>r>lmaya devam edilse bile kas kuvvetinde art>fl
gözlenmez. Tetanik kas>lmaya neden olan uyar> frekans>n>
söz konusu kas>n ya da kas lifinin sars> süresi belirler. Teta-
nik frekans, sars> süresi uzun olan liflerde düflük, k>sa olan
liflerde ise yüksektir.
E) Yorgunluk:
Tetanik kas>lma uzun sürerse, hücrelerin
içinde proteinlerin çal>flmas>n> olumsuz yönde etkileyen
asitler birikir, sarkoplazmik retikulumdan kalsiyum sal>n-
mas> azal>r, ardarda oluflan hareket potansiyelleri hücre içi
ile d>fl> aras>ndaki iyon dengesini bozar. Bütün bu olaylar
kasta yorgunlu¤a yol açar, kas oluflturdu¤u kuvveti koruya-
maz ve uyar>lar>n devam etmesine ra¤men gevfler (13,14).
Hücre içi ATP düzeyinin azalmas> yorgunlu¤un ana se-
bebi olamaz. Çünkü yorgun bir kastaki ATP düzeyi, din-
lenme halinde olan bir kastaki düzeyden çok düflük de¤il-
dir. ATP düzeyinin korunmas> sayesinde, yorulan kas gev-
fleyebilir, çapraz köprüler aktinden ayr>labilir, kasa zarar
verebilecek bir rigor durumu engellenmifl olur.
Kas dinlenir ve yeterli kan ak>m> ile beslenirse, yorgun-
lu¤u geçer ve yeniden uyar>lara cevap verecek hale gelir.
Tamamen dinlenmeden önce bir kez uyar>l>rsa meydana
getirdi¤i sars> e¤risinin farkl> özellikleri oldu¤u gözlenir:
Gevfleme dönemi uzun, kas>lma kuvveti düflüktür.
Egzersize son vermemize neden olan ve serebral kor-
teksten alfa motor nöronlara gelen uyar>lar>n azalmas>ndan
kaynaklanan "psikolojik yorgunlu¤un", yukar>da anlat>lan
metabolik yorgunluktan farkl> bir durum oldu¤u unutul-
mamal>d>r (8,15).
Motor Birim Birikimi (Sumasyonu)
Kaslar>m>z hassasiyet ya da kuvvet gerektiren hareketlerde
kullan>lmalar>na göre küçük ya da büyük motor birimler-
den meydana gelirler. Bunun yan> s>ra bir kas> meydana ge-
tiren tüm motor birimler de ayn> büyüklükte de¤ildir. Çe-
flitli büyüklüklerdeki motor birimler birkaç taneden birkaç
bin taneye kadar de¤iflen say>larda kas lifi içerir ve kas lif-
lerinin say>s>na orant>l> boyutlarda alfa motor nöronlar ile
innerve olurlar. Büyük motor birimleri innerve eden büyük
motor nöronlar>n uyar> eflikleri yüksektir, hareket potansi-
yeli meydana getirebilmeleri için merkezi sinir sisteminde
ald>klar> sinyallerin daha kuvvetli olmas> gerekir. Merkezi
sinir sistemi motor nöronlar>n bu özelli¤inden faydalana-
rak, kas kas>lmas>na kat>lacak motor birimlerin say>s>n> ve
boyutunu, dolay>s>yla da kas>lman>n kuvvetini ayarlayabi-
lir. Bu olay laboratuvar ortam>nda periferik sinire verilen
elektrik uyar>n>n fliddeti de¤ifltirilerek gözlenebilir. Uyar>-
n>n fliddeti bütün alfa motor nöronlar>n eflik de¤erlerinin
alt>nda iken hiçbir motor birim aktive olmaz, kas>lma kay-
dedilmez. Verilen uyar>n>n fliddeti art>r>l>nca baz> motor
birimlerin eflik de¤erine ulafl>l>r ve zay>f bir kas>lma gözle-
nir. fiiddet art>r>ld>kça uyar>lan motor birimlerin say>s> ar-
tar ve giderek daha büyük kas>lmalar elde edilir. En büyük
motor nöronlar>n eflik de¤erleri afl>ld>ktan sonra kas>lma
kuvveti sabitleflir. fiiddetin daha da art>r>lmas>n>n bir etki-
si olmaz çünkü kas zaten bütün motor birimlerini kullan-
maktad>r (3).
<
SKELET
K
ASININ
M
ETABOL
Vücudun tüm organlar> gibi iskelet kas> da enerji gereksi-
nimini ATP molekülünden sa¤lar. Kas kas>lmas>nda
ATP'nin üç görevi vard>r: miyozin çapraz köprüsünün yap-
t>¤> kuvvet vurufluna enerji sa¤lamak, bir kuvvet vuruflun-
dan sonra miyozin çapraz köprüsünün aktinden ayr>lmas>-
n> sa¤lamak (bu ifllemde ATP'nin enerjisi kullan>lmaz, çap-
KISIM 2
n
Fiziksel ve Rehabilitatif T>bb>n Temelleri
152